مدل سازی خدمات اکوسیستمی فرهنگی (مطالعه موردی: خدمت تفرج در شهرستان بهبهان)

به کالاها و خدماتی که در شرایط محیطی مطلوب توسط اکوسیستم ها، به منظور رفاه انسان ها ارائه می-شود، خدمات اکوسیستم می گویند. خدمت اکوسیستمی تفرج که در دسته خدمات فرهنگی قرار دارد، یکی از ارزشمندترین خدمات در اکوسیستم های شهری است که باعث افزایش سلامت جسمی و روحی ساکنان شهر می شود. ارزش تفرجی به عنوان ظرفیت اکوسیستم ها برای فراهم آوردن فرصت های تفرجی مانند پیاده روی، دوچرخه سواری، مشاهده گیاهان و جانوران، دویدن و ورزش در فضای باز تعریف شده است. با توجه به اهمیت خدمات اکوسیستم، مطالعه حاضر با هدف ارزیابی و کمی سازی خدمت تفرج در شهرستان بهبهان انجام شد.

در این پژوهش برای تهیه نقشه کاربری اراضی سال 1400، از تلفیق تصاویر لندست 8 و سنتیل 2 استفاده شد. تصویر مورد نظر با الگوریتم حداکثر احتمال در 12 طبقه تهیه شد. همچنین تفرج در فضای باز با روش طیف فرصت های تفرجی (ROS) مدل سازی شد. در این مدل نقشه نهایی تفرج در 9 کلاس طبقه بندی می شود. این مدل تقریبا در همه بررسی های سیمای سرزمین قابل استفاده است و فرآیندی عملی همراه با اصولی است که مدیران را ملزم می کند تا مدیریت را از سه دیدگاه حفاظت از منابع، فرصت برای استفاده های عمومی و برآوردن شرایط مطلوب در منطقه توجیه نمایند. 

نتایج و بحث:

نتایج عرضه خدمت اکوسیستمی تفرج در شهرستان بهبهان نشان می دهد که طبقه ششم (تامین متوسط- دسترسی سخت) و طبقه هشتم (تامین بالا- در دسترس) در وضعیت جاری به ترتیب بیشترین و کمترین پوشش سطح زمین را به خود اختصاص داده اند. مکان های شمال شرق منطقه به دلیل قرار گرفتن سد مارون و مناطق حفاظت شده شهرستان، دارای بالاترین پتانسیل تفرجی است.علاوه بر این، در این مکان ها فعالیت های انسانی و تجمع مناطق شهری وجود ندارد. در مرکز منطقه به دلیل تجمع مناطق شهری و شبکه جاده ها پتانسیل تفرجی از پایین ترین حد برخوردار است. همچنین قسمت هایی از جنوب و غرب منطقه دارای پتانسیل تفرجی نسبتا مطلوبی است. ترکیب پوشش منطقه در این قسمت ها شامل پهنه های آبی و مرتع پرتراکم است. با توجه به نتایج، فرصت های تفرجی تحت تاثیر توپوگرافی قرار گرفتند. زیرا در چشم انداز شمالی به دلیل طبیعت کوهستانی و سایر جاذبه های طبیعی (پهنه های آبی، جنگل ها و مناطق حفاظت شده)، فرصت های تفرجی بیشتری نسبت به مرکز و سایر قسمت ها وجود دارد که در ارتفاعات پایین تر واقع شده و عمدتا توسط فعالیت های انسان پوشیده شده است. علاوه بر این، مکان هایی با تراکم جمعیت پایین و دور از مرکز شهری و جاده ها همیشه فرصت تفرجی بالاتری را نشان می دهند.

با توجه به نتایج، درک اثرات محیط زیستی تغییر کاربری زمین و گسترش شهری بر خدمت اکوسیستمی تفرج ممکن است در دستیابی به نتایج مقرون به صرفه در آینده کمک کند. در این راستا سیاست گذاران و برنامه ریزان شهرستان بهبهان باید بر بهبود فرصت های تفرجی در منطقه مرکزی، جنوب، غرب و جنوب غربی تمرکز کنند. با توجه به اینکه خدمت اکوسیستمی تفرجی در شهرستان بهبهان در مکان های مختلف متفاوت است، بنابراین این نتیجه باعث برجسته شدن موارد مهمی در استفاده از ارزش خدمات اکوسیستم در برنامه ریزی های شهری و اولویت های سیاسی می شود.