بررسی آثار آزادسازی قیمت نهاده های کود شیمیایی و سم بر تولید برنج در استان گیلان

تولید برنج در استان گیلان محور اقتصاد کشاورزی منطقه محسوب می شود و هر گونه نوسان درآمدی این محصول طبعا در سطح رفاه خانوار تاثیر می گذارد. کود شیمیایی و سم از جمله نهاده هایی هستند که در تولید برنج نقش موثری دارند و یارانه این دو نهاده جز یارانه های غیر مستقیم و از انواع یارانه های تولیدی است. در سالهای اخیر دولت بنابر توصیه بانک جهانی، سیاست آزادسازی قیمت نهاده ها و کاهش یارانه های تولیدی را جهت افزایش بهره وری نهاده های کشاورزی و کاهش آلودگی های زیست محیطی، در پیش گرفته است. این تحقیق نیز به آثار این سیاست بر تولید برنج در استان گیلان، از طریق تاثیر میزان مصرف نهاده ها در تولید برنج و افزایش هزینه های تولید و همچنین تاثیر در عملکرد کمی و کیفی برنج در این استان می پردازد. در تحقیق حاضر با تخمین چندین تابع تولید و انتخاب بهترین تابع تولید و محاسبه کشش نهاده های تولید و همچنین تخمین تابع هزینه ترانسلوگ به روش ISUR و نیز محاسبه کششهای خود قیمتی و متقاطع و کششهای متقاطع آلن و توابع تقاضا برای نهاده ها، آثار سیاست آزادسازی بررسی شده است. با توجه به 1200 پرسشنامه جمع آوری شده با روش نمونه گیری دو مرحله ای کاملا تصادفی در سال زراعی 1381-1382، آمار مربوط با استفاده از روش تحقیق تجزیه و تحلیل شده است.
نتایج تحقیق حاضر نشان می دهد که بر اساس کشش تولید محاسبه شده برای نهاده کود شیمیایی، این نهاده در ناحیه دوم تولید، یعنی ناحیه اقتصادی، مصرف می شود و باتوجه به کشش پذیر بودن تابع تقاضا برای آن، عملا آزادسازی قیمت این نهاده سبب افزایش قیمت و کاهش مصرف آن در تولید می شود. لذا با توجه به مقایسه سود و زیان مستقیم و غیر مستقیم، نتیجه می گیریم که سیاست آزادسازی قیمت نهاده کود شیمیایی به ضرر تولید برنج در استان گیلان است. از سوی دیگر، بر اساس کشش تولیدی محاسبه شده، نهاده سم در ناحیه سوم تولیدی مصرف می شود و تقاضا برای این نهاده با کشش است، لذا افزایش قیمت آن سبب می گردد که این نهاده در ناحیه دوم، یعنی ناحیه اقتصادی، مصرف شود. البته منافع مستقیم حاصل از سیاست آزادسازی قیمت سم اندکی از زیانهای مستقیم آن بیشتر است، بنابراین، ادامه سیاست آزادسازی برای این نهاده نیز محتاج تامل بیشتری است.