مطالعه فعالیت تولید مثل در بزهای ماده ی بومی آباده، استان فارس، جنوب ایران

تعداد 20 راس بز ماده 2 ساله به وزن 19 تا 26 کیلوگرم و سابقه یک بار زایش از منطقه آباده، خریداری و به دانشکده دامپزشکی شیراز واقع در باجگاه منتقل گردید. از اواخر شهریور ماه 82 تا شهریور 83 که این مطالعه ادامه داشت، گله بز با مقدار کافی یونجه خشک تغذیه می شد و از آب آشامیدنی کافی و نور طبیعی استفاده می ‎کرد. از همان ابتدا یک راس بز نر وازکتومی شده با میل جنسی کافی برای تشخیص فحلی در گله رها گردید و روزانه حداقل دوبار به فاصله 12 ساعت و هر بار حداقل 30 دقیقه رفتار گله مورد مشاهده قرار گرفت. برای آگاهی از بروز فحلی خاموش از ابتدای انجام طرح هر 10 روز یک بار از تمامی بزهای ماده خون گیری به عمل آمد. به دنبال آغاز فصل تولید مثل و مشاهده ی ایستا فحلی، از تعداد 10 راس از بزهایی که دومین فحلی را نشان دادند، هفته ای دوبار خون گیری شد. میزان پروژسترون سرم خون با روش RIA اندازه گیری شد. در طول مشاهدات، علایم بو کشیدن، فلهمن و تعقیب بزهای فحل به وسیله بز نر فحل یاب، تبادل صدا، رفتار جنسی هر دو جنس، ایستا فحلی و بالاخره زمان جفت گیری بزهای فحل توسط بز نر فحل یاب ثبت گردید. نتایج به دست آمده از میزان پروژسترون خون، نشان داد که فحلی خاموش اکثرا در ابتدای فصل تولید مثل اتفاق می افتد. اولین ایستا فحلی و آغاز فصل تولید مثل هفته آخر شهریور بود که به تدریج در ماه های مهر و آبان و آذر افزایش نشان داد. بیشترین فحلی ها در هفته اول آبان و سه هفته آخر آذر ماه ثبت گردید. طول چرخه فحلی به طور متوسط 1/1 7/19 روز و دوره ی فحلی 3/12 8/23 ساعت تعیین گردید. در این بررسی تغییرات طول روز و انجام عمل جفت گیری تاثیری بر طول چرخه فحلی و دوره ی فحلی نداشت. میانگین غلظت پروژسترون در خون جانبی از روز فحلی (روز صفر) تا روز چهارم بین 1/0 تا 8/0 و در دوره ی لوتئال 7/2 تا 9/3 نانوگرم در میلی لیتر به دست آمد. نتایج حاصله نشان داد که حداقل و حداکثر غلظت پروژسترون سرم در این گروه از حیوانات به ترتیب در روزهای دوم و چهاردهم چرخه فحلی بوده و بنابراین دوره ی فولیکولار و لوتئال بزهای بومی آباده به ترتیب 5-4 و 14 روز می باشد.