بررسی کاریولوژیکی برخی از گونه های جنس شبدر(Trifolium sp.) موجود در بانک ژن منابع طبیعی ایران

سرده (جنس) شبدر با داشتن 248 گونه، یکی از مهمترین گیاهان علوفه ای از خانواده Fabaceae به شمار می رود. بین گونه های مختلف آن از نظر مورفولوژیکی و سیتوژنتیکی تنوع زیادی وجود دارد. برای بررسی تنوع سیتوژنتیکی از سیستم آنالیز تصویری استفاده شد. باین منظور، بذرهای 19 ژنوتیپ متعلق به 10 گونه مختلف کشت گردید و پس از جوانه زنی بذرها از مریستم انتهایی ریشه برای مطالعات کاریوتیپی استفاده شد. تعداد کروموزومهای پایه در ژنوتیپهای مورد بررسی بین x=5 (دو ژنوتیپ، دیپلویید)، x=7 (سه ژنوتیپ، دیپلویید) و 12) x=8 ژنوتیپ، دیپلویید و دو ژنوتیپ، تتراپلویید) متغیر بود. براساس جدول دو طرفه Stebbins ژنوتیپ های 7585، 27 و 5156 در گروه 2A و سایر ژنوتیپها در گروه 1A قرار گرفتند. پلات ژنوتیپها براساس دو پارامتر A1 و A2 و کلاسهای تقارنی جدول استبینز نتایج مشابهی را نشان داد. تجزیه واریانس داده های حاصل از کلیه صفات مورد مطالعه در قالب طرح CRD نشان دهنده اختلاف معنی داری بین ژنوتیپها در سطح 1 درصد است. تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که سه مولفه اول در مجموع بیش از 92 درصد از واریانس موجود بین ژنوتیپها را توجیه می نماید، به طوریکه در مولفه اول صفات طول کل کروموزوم(TL)، طول بازوی بلند (LA)، درصد نسبی طول بازوی بلند (%LA)، طول بازوی کوتاه (SA) و درصد نسبی طول بازوی کوتاه (%SA) بیشترین نقش را در ایجاد تنوع داشتند. در مولفه دوم صفات نسبت بازوها، شاخص سانترومری و درصد شکل کلی با داشتن بالاترین ضرایب بردارهای ویژه، دارای بیشترین اهمیت در واریانس بین ژنوتیپها است. برای گروه بندی ژنوتیپها براساس صفات کاریوتیپی، تجزیه کلاستر به روش UPGMA انجام شد که با برش دندروگرام در فاصله ژنتیکی 3.89، ژنوتیپها در سه کلاس مختلف قرار گرفت. در این بررسی بیشترین فاصله ژنتیکی بین دو ژنوتیپ (27) T.hybridum و (3704) T.hirtum و کمترین فاصله ژنتیکی بین دو ژنوتیپ 314 و 2139 متعلق به گونه T.fragiferum مشاهده شد. دیاگرام حاصل از پراکنش ژنوتیپ ها براساس دو مولفه اصلی اول و دوم، ژنوتیپهای مورد بررسی را در سه گروه متمایز قرار می دهد که این امر موید نتایج حاصل از تجزیه کلاستر است. در تجزبه کلاستر (UPGMA) بر اساس دو پارامتر A1 و A2، با برش دندروگرام در فاصله ژنتیکی 1/75 ژنوتیپها از لحاظ تکاملی در سه گروه متمایز قرار گرفت. بر این اساس دو ژنوتیپ (Alice) T.repens و (7593) T.subterraneum کمترین مقدار فاصله ژنتیکی را نشان می دهند و بیشترین مقدار فاصله ژنتیکی بین دو ژنوتیپ (27) T.hybridum و (8313) T.alexandrinumمشاهده شد.