بررسی وضعیت کمی و کیفی توده های ارس در دامنه های کپه داغ خراسان

به منظور بررسی وضعیت کمی و کیفی جنگل های ارس، توده های جنگلی آن در دامنه های کپه داغ خراسان انتخاب شدند. سپس نقشه های شیب، جهت جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا تهیه و پس از تلفیق نقشه های فوق، واحدهای شکل زمین نیز آماده شد. با توجه به تیپ بندی بهتر واحدهای اراضی بر مبنای ویژگی های فیزیوگرافیک و از سوی دیگر به دلیل اینکه استفاده از روش استراتیفیکاسیون که در تیپ بندی موجب می شود نتایج مشخصه های مورد بررسی در قطعات نمونه، انحراف معیار زیادی نداشته باشند و همگنی مناسبی داشته باشند، از روش استراتیفیکاسیون (مونه بندی) برای نمونه برداری استفاده شد. از آنجایی که به دلیل همگن بودن شرایط درون هر یک از واحدهای اراضی برای مقایسه میانگین های مربوط به مشخصه های کمی پیوسته از لحاظ آماری وجود حداقل سه تکرار ضروری است. بنابراین با در نظر گرفتن شرایط صعب العبور منطقه مورد بررسی در این پژوهش به برداشت سه قطعه نمونه مربع شکل (به عنوان سه تکرار) به مساحت 2500 مترمربع در هر واحد شکل زمین به صورت منظم تصادفی اقدام و در مجموع 45 پلات برداشت شد. در هر قطعه نمونه، مشخصه های تعداد، قطر برابر سینه، ارتفاع کل درخت، ارتفاع تاج، سطح تاج پوشش درختان ارس، تعداد در هکتار، رویه زمینی، قطر سطح مقطع متوسط، ضریب قدکشیدگی، نسبت ارتفاع تاج به ارتفاع کل، میزان زادآوری، درصد درختان سالم و شاداب و درصد درختان ارس دارای تنه واحد اندازه گیری و ثبت شد. بررسی نمودار پراکنش درختان در طبقات قطری رویشگاه مورد بررسی نشان می دهد رویشگاه مورد بررسی دارای ساختار ناهمسال است. توده های ارس رویشگاه در مقایسه با سایر رویشگاه های ارس ایران تنک بوده و تعداد در هکتار پایه های ارس در این رویشگاه بسیار کم است. درصد تاج پوشش ارس بسیار کم است. فاصله درختان در برخی مناطق بحدی است که در واقع منطقه حالت جنگلی بودن خود را از دست داده است. تخریب های شدید صورت گرفته در منطقه، وجود خاک سطحی و فرسایش یافته و کاهش نزولات آسمانی در چند ساله اخیر، سبب ایجاد ضعف فیزیولوژیک در پایه ها شده، به طوری که استعداد ابتلای آنها به آفات و امراض بیشتر به نظر می رسد.
به منظور بررسی وضعیت کمی و کیفی جنگل های ارس، توده های جنگلی آن در دامنه های کپه داغ خراسان انتخاب شدند. سپس نقشه های شیب، جهت جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا تهیه و پس از تلفیق نقشه های فوق، واحدهای شکل زمین نیز آماده شد. با توجه به تیپ بندی بهتر واحدهای اراضی بر مبنای ویژگی های فیزیوگرافیک و از سوی دیگر به دلیل اینکه استفاده از روش استراتیفیکاسیون که در تیپ بندی موجب می شود نتایج مشخصه های مورد بررسی در قطعات نمونه، انحراف معیار زیادی نداشته باشند و همگنی مناسبی داشته باشند، از روش استراتیفیکاسیون (مونه بندی) برای نمونه برداری استفاده شد. از آنجایی که به دلیل همگن بودن شرایط درون هر یک از واحدهای اراضی برای مقایسه میانگین های مربوط به مشخصه های کمی پیوسته از لحاظ آماری وجود حداقل سه تکرار ضروری است. بنابراین با در نظر گرفتن شرایط صعب العبور منطقه مورد بررسی در این پژوهش به برداشت سه قطعه نمونه مربع شکل (به عنوان سه تکرار) به مساحت 2500 مترمربع در هر واحد شکل زمین به صورت منظم تصادفی اقدام و در مجموع 45 پلات برداشت شد. در هر قطعه نمونه، مشخصه های تعداد، قطر برابر سینه، ارتفاع کل درخت، ارتفاع تاج، سطح تاج پوشش درختان ارس، تعداد در هکتار، رویه زمینی، قطر سطح مقطع متوسط، ضریب قدکشیدگی، نسبت ارتفاع تاج به ارتفاع کل، میزان زادآوری، درصد درختان سالم و شاداب و درصد درختان ارس دارای تنه واحد اندازه گیری و ثبت شد. بررسی نمودار پراکنش درختان در طبقات قطری رویشگاه مورد بررسی نشان می دهد رویشگاه مورد بررسی دارای ساختار ناهمسال است. توده های ارس رویشگاه در مقایسه با سایر رویشگاه های ارس ایران تنک بوده و تعداد در هکتار پایه های ارس در این رویشگاه بسیار کم است. درصد تاج پوشش ارس بسیار کم است. فاصله درختان در برخی مناطق بحدی است که در واقع منطقه حالت جنگلی بودن خود را از دست داده است. تخریب های شدید صورت گرفته در منطقه، وجود خاک سطحی و فرسایش یافته و کاهش نزولات آسمانی در چند ساله اخیر، سبب ایجاد ضعف فیزیولوژیک در پایه ها شده، به طوری که استعداد ابتلای آنها به آفات و امراض بیشتر به نظر می رسد.