تجربه یک مطالعه مبتنی بر جمعیت بررسی نیازها و وضعیت سلامتی در زلزله بم

در 5 دی ماه 1382 زلزله ای با قدرت 6.5 ریشتر، شهر بم و روستاهای اطراف را در مسیر گسل بم لرزاند. در این مقاله نتیجه مطالعه ای که به منظور تعیین نیازها و شرایط سلامتی جمعیت آسیب دیده، حدود 20 روز پس از واقعه، انجام شده است ارایه می گردد و یافته ها از دو جنبه برنامه ریزی سیستم مدیریت سلامت در بحران و متدولوژی روش های ارزیابی نیاز بحث می شوند.
متعاقب امکان سنجی در 21 دی ماه، تیمی از دانشجویان دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی کرمان آموزش دیدند. هر یک از 8 تیم بررسی شامل 4-3 نفر با حضور حداقل یک پسر، بدلیل نگرانی از امنیت فیلد بود. طی روزهای 24 و 25 دی ماه در یک مطالعه مقطعی، 60 خوشه شامل 420 خانوار، در قالب خوشه های 7 خانواری، بر اساس نمونه گیری خوشه ایمبتنی بر موقعیت جغرافیایی بررسی شدند.
پنجاه و پنج خانوار (13.1%) دارای کودک زیر 2 سال، 81 خانوار (19.3%) دارای کودک 5-2 سال، 68 خانوار (16.2%) دارای فرد بالای 60سال بودند. سی و هفت خانوار (%8.9، CI %95: %6.4 - %11.7) منطقه زندگی خود را تغییر داده بودند که مهمترین عامل شرایط نامناسب بهداشت محیط (%85) بود. مهمترین منبع اطلاع مردم از پیام های بهداشتی و امداد رسانی ارتباطات فردی 284 (%67.6) بود. شایعترین نیازها از دیدگاه مردم در زمان مطالعه، حمام (%73.8، CI %95: %68.9 - %78.7)، غذا (%68.8، CI %95: %62.6 - %75.0) و لباس گرم (%67.4 CI %95:60.9 - %73.8) بودند. شایعترین بیماری عفونت تنفسی بود (%59.8، CI %95: % 54.3-65.2) دویست خانوار (%47.6، CI %95: %42.6 - %52.6) با مشکلاتی برای دسترسی به خدمات بهداشتی– درمانی مواجه بودند و مهمترین مانع دسترسی نبود وسیله نقلیه و دور بودن مسافت بود (%38.1،CI%95: %35.6 - %40.6).
بر اساس نتایج مشاهده شده، ارایه خدمات اساسی باید با هدف توزیع و کیفیت مطلوبتر ادامه می یافت و بر ارایه فعال خدمات بهداشتی درمانی تاکید می شد. همچنین نیازهای مربوط به بهداشت باروری مورد توجه و کیفیت مطلوبتر ادامه می یافت و بر ارائه فعال خدمات بهداشتی درمانی تاکید می شد. همچنین نیازهای مربوط به بهداشت باروری مورد توجه قرار می گرفت. در این مطالعه روش نمونه گیری مبتنی بر موقعیت جغرافیایی ابزاری سریع و قابل استفاده در بلایا یافت شد و همچنین تجربه موفق استفاده از تیم های دانشجویی داوطلب در بلایای بعدی توصیه می شود. ضمنا مبحث اپیدمیولوژی بلایا و کاربردهای آن باید در کشور توسعه یابد.