ایجاد دیوانهای حکومتی در اسلام به تقلید از ایرانیان (به عنوان یکی از راه های نفوذ زبان فارسی و آداب و فرهنگ ایرانی در عربی)

این مقاله درباره چگونگی تشکیل نخستین دیوان حکومتی در اسلام و تقلید اعراب مسلمان در این زمینه از دیوانهای حکومتی پادشاهان ایران به بحث و بررسی می پردازد. اولین بار در زمان خلافت عمر و پس از فتح ایران، زمانی که اعراب با سازمان های دولتی و نظام های مالیاتی ایرانیان مواجه شدند و به مزایای آن پی بردند. با کمک و راهنمایی ایرانیان کاردان، به تاسیس دیوان در حکومت اسلامی پرداختند و سپس دبیران و کارمندان با تجربه ایرانی را برای کار در دیوانها استخدام نمودند. تا حدود سال 82 هجری همه دیوانهای حکومت اسلام به زبان فارسی نوشته می شد، اما در این سال به دستور عبدالملک بن مروان (86 - 65 ه)، دیوانهای دولتی از فارسی به عربی ترجمه شد. با اینکه در سالهای نخستین دولت اسلام، تنها یک دیوان کلیه امور مالی و حقوقی و ارسال نامه ها و نظایر آن را برای مسلمانان انجام می داد، با به خلافت رسیدن امویان و پس از آن عباسیان، دیوانهای حکومتی نیز توسعه یافت و به قسمتهای جداگانه ای طبقه بندی شد. پنج دیوان بزرگ و اصلی در زمان خلافت عباسیان عبارت بودند از: دیوان زمام و خاتم، برید، وزارت، قضاوت و خراج؛ که در این مقاله به بررسی این پنج دیوان و چگونگی اقتباس آن از ایرانیان خواهیم پرداخت.