میزان فعالیت فیزیکی دانش آموزان ایرانی: مطالعه کاسپین

کم تحرکی پدیده ای است که سبب بروز بسیاری از بیماری های غیر واگیر می گردد و اثر آن از دوران کودکی آغاز می شود. بیماری هایی مانند فشارخون اولیه، استئوپروز و بیماری های قلبی عروقی که اثرات آن در سنین جوانی و میانسالی ظاهر می شود ریشه در شیوه زندگی دوران کودکی از جمله کم تحرکی دارد. برای طراحی سیستمی به منظور پیشگیری از بیماری های مزمن غیر واگیر این مطالعه طراحی و انجام شد.
مطالعه کشوری حاضر که به صورت مقطعی چند مرکزی در سال 1382 و 1383 انجام شد به عنوان مرحله اول «طرح ملی نظام مراقبت و پیشگیری از بیماری های غیر واگیر از دوران کودکی و نوجوانی» یا مطالعه کاسپین (CASPIAN) بود که با حمایت سازمان جهانی بهداشت و توسط وزارت بهداشت و وزارت آموزش و پرورش به مورد اجرا درآمد. یکی از محورهای این بررسی فعالیت فیزیکی دانش آموزان بود. بررسی سطح فعالیت فیزیکی دانش آموزان با استفاده از پرسشنامه طبقه بندی شده فعالیت جسمی بر حسب متابولیک اکی والان ارزیابی گردید.
در مجموع 21111 دانش آموز در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفتند که 51.4% آنان دختر و 48.6% آنان پسر بودند. 5.2% دانش آموزان چاق و 9.4% وزن بالا داشتند. متوسط میزان ساعات فعالیت فیزیکی با شدت متوسط و بالا به ترتیب 4.7 و 0.8 ساعت در شبانه روز بود. میزان فعالیت های با تحرک بالا در دوران راهنمایی و دبیرستان نسبت به ابتدایی بیشتر بود (P<0.05). همچنین میانگین فعالیت های با شدت متوسط و فعالیت های شدید در پسران بیش از دختران بود که این اختلاف نیز از لحاظ آماری معنی دار بود (P<0.05). میزان تماشای تلویزیون و سرگرمی های رایانه ای از فعالیت های با شدت کم بود بیش از نیمی از فعالیت های با شدت کم دانش آموزان را تشکیل می داد.
هر چند میزان فعالیت فیزیکی با شدت متوسط و بالا در متوسط دانش آموزان کشور در حد قابل قبول بود ولی لازم است مطالعات مشابه با فاصله مناسب برای تعیین روند تغییرات آن انجام شود. کمبود معنی دار فعالیت فیزیکی با شدت متوسط و بالا در دختران نیاز به برنامه ریزی مناسب دارد. در دوره دبیرستان میزان فعالیت فیزیکی کاهش داشت.