مدل انسان شناختی بررسی تغییرات فنی، فرهنگی و اجتماعی / مطالعه موردی: یک منطقه روستایی در شرق گیلان

انسان شناسی اشیا وفن آوری1یکی از عرصه های جدید انسان شناسی است که ازدهه های اخیر در اروپا و امکریکا رواج یافته است که با تاکید بر بررسی تحولات عناصر مختلف فرهنگ مادی جامعه، در چارچوب فنون و اشیا و آثار آن بر سازمان اجتماعی جوامع، تحولات اجتماعی ناشی از جهانی شدن را مورد تحلیل و تبیین قرار می دهد. مقاله حاضر با ارائه یک مدل عملی از تغییرات فنی و اجتماعی در یکی از مناطق روستایی شمال ایران در پی درک مناسبات اساسی بین "رویداد فنی"2 و"رویداد اجتماعی"3است. طی سال های گذشته انتقال فنون و اشیای نوین به این منطقه منجر به ناپدیدی استقلال ساکنان در فرایندهای متفاوت فعالیت های کشاورزی، دامداری و ابریشم کاری شده و اقتصاد بومی و محلی را به اشیا و فنون صنعتی وارداتی وابسته کرده است. این دگرگونی ها به نوبه خود به تغییراتی بنیادی در جنبه های دیگر زندگی اجتماعی انجامیده است. در این پژوهش، محقق با اتخاذ یک دیدگاه بین رشته ای در حوزه های انسان شناسی، جامعه شناسی و فن شناسی از طریق یک ابزار روش شناختی نوین و تطبیقی،"زنجیره عمل فنی"4 در پی شناخت عوامل موثر بر تحولات فنون کشاورزی و دامداری جامعه قاسم آباد، به عبارت دیگر، نقش "فن" و "جامعه" در دگرگونی های اجتماعی است، بر این اساس وی این تحولات را از دهه دوم قرن بیستم تا دوره معاصربا توجه به عوامل اجتماعی-اقتصادی جامعه ایرانی که در تغییرات این جامعه روستایی دخیل بوده اند مورد بررسی و تحلیل قرار می دهد.
مقاله با طرح نظرات اندیشمندان اجتماعی و فن آوری در خصوص نقش فن و جامعه در فرآیند تغییرات اجتماعی آغاز می شود. سپس فنون کشاورزی و دامداری به عنوان دو جنبه از فرهنگ مادی مبنا قرار گرفته و نگارنده با مشخص ساختن تحولات عناصر متفاوت این فنون(ابزارها، حرکات وعاملان) از طریق مدل زنجیره عمل فنی آن ها را در سه حوزه نوآوری، ناپدیدی و تحول طبقه بندی نموده و با تاکید بر نظرات آندره لوراگوران در مورد قرض گیری فنی به تحلیل راهکارهای تغییرات این جامعه روستایی می پردازد.