پهلوان بانو

در بررسی دقیق و گسترده روایات حماسی، پهلوانی و عامیانه (اعم از ایرانی و غیر ایرانی) با زنان و دخترانی رو به رو می شویم که در عین زیبارویی و دلبری، سخت پرخاشخر، دلاور و سرکشند؛ چنان که گرز گران برمی گیرند و به پیکار دیو و اژدها می روند و مردان جنگاور را تاب پایداری در برابر آنها نیست. این بن مایه داستانی را می توان مضمون «پهلوان بانو» (Heroine) نامید و حداقل سه دلیل عمده برای ظهور و تکرار آن برشمرد: 1. پایگاه برتر و احترام تقدس آمیز زنان در مرحله کشاورزی از تاریخ تمدن انسان (عصر زن/ مادرسالاری) 2. الگوگیری از ویژگی های جنگی و پهلوانانه برخی بغ بانوان اساطیری 3. اعتراض نمادین بر نظام مردسالاری و در پی آن، تفکر زن ستیزانه بعضی جوامع.
مهم ترین ویژگی های پهلوان بانوان و داستان های آنها عبارت است از: برخورداری توامان از زیبایی و دلاوری آرمانی، چیرگی در نبرد یا زورآزمایی بر پهلوان بانو شرط و آزمون ازدواج با او و پایان حضور و کر و فر پهلوان بانو پس از ازدواج.
نامبردارترین پهلوان بانوان روایات ایرانی، بانوگشسپ دختر رستم و روشنک/ بوران دخت، دختر داراب هستند.