انواع بانک های بدون ربا

گذشت بیست سال از تصویب و اجرای قانون عملیات بانکداری بدون ربا، فرصت مناسبی برای مطالعه و ارزیابی آن است. توجه کارشناسی در ابعاد نظری و اجرایی بانکداری بدون ربای ایران نشان می دهد خلاها و اشکالاتی وجود دارد که می توان با اصلاح و تکمیل آن ها، گام های مو ثری در اصلاح ساختار نظام بانکی برداشت.
یکی از اشکالات محوری که زمینه ساز اشکالات نظری و اجرایی فراوانی در عرصه بانکداری شده، تفکر جایگزینی یک به یک بانکداری بدون ربا با بانکداری متعارف ربوی است. اندیشه وران مسلمان از جمله طر احان بانکداری بدون ربای ایران، در صدد این بودند که الگوی جامع و واحدی طر احی کنند تا بتوانند جایگزین کامل بانکداری متعارف باشد و از این نکته اساسی غفلت کرده اند که اسلام با تحریم قرض با بهره، انواعی از معامله های حقیقی چون بیع نسیه، سلف، تنزیل، اجاره، جعاله، شرکت، مضاربه، مزارعه، مساقات و صلح را تایید کرده که ماهیت های به طور کامل متفاوتی دارند و در یک قالب مالی نمی گنجد. روشن است که جمع کردن این معامله های متنو ع با احکام و ضوابط گوناگون در قالب سازمان مالی به نام بانک، سبب پیچیده و مبهم شدن عملیات، صوری شدن قراردادها، بالا رفتن هزینه های نظارت و کنترل و سرانجام غیرکارا شدن نظام بانکی می شود.
برای حل این مشکل ریشه ای، در این مقاله، با توجه به اهداف و مسو ولیت های نظام بانکی، و با توجه به اهداف، انگیزه ها و روحیات مشتریان بانک (سپرده گذاران، متقاضیان تسهیلات) و با توجه به احکام فقهی معامله ها و طبقه بندی خاص آن ها، چهار نوع بانک بدون ربا به عناوین «بانک های قرض الحسنه»، «بانک های مبادله ای با سود ثابت»، «بانک های مشارکتی با سود متغیر» و «بانک های جامع» پیشنهاد می شود. ویژگی این بانک ها در مشروعیت بیش تر، قابلیت اجرایی بالاتر و پایین بودن هزینه های عملیاتی آن ها است که در مقاله توضیح داده شده است