چالش ها و چشم انداز های کنترل موثر مرز ها (نگاهی راهبردی به آینده امنیت مرزها در ایران)

مرزها به عنوان آخرین حد قلمرو یک دولت و کشور، معمولا تحت تاثیر تحولات دو سوی مرز قرار می گیرند. از این رو مرزها معمولا خط مقدم تحولات و تغییرات ایجاد شده، یا در حال تحول کشورهای مقابل هستند. چنانچه در آن سوی مرزها، کشورهای مجاور از بی ثباتی، هرج و مرج و وضعیت اقتصادی نامناسب برخوردار باشند. تاثیر آن متعاقبا به این سوی مرز نیز سرایت می کنند. از سوی دیگر به دلیل فاصله مرزها از مراکز سیاسی، اداری و اقتصادی، معمولا خیلی کندتر از سایر نواحی از مزایای توسعه کشور بهره مند می شوند.
در حال حاضر نیز ایران با 15 کشور مرز مشترک خشکی و آبی دارد که در برخی از این مرزها امنیت کامل به معنی فقدان عبور و مرور غیر مجاز افراد، کالا و غیره، وجود ندارد و در نتیجه به دلائل نفوذ پذیر بودن این مرزها امنیت در مناطق مرزی و حتی داخل کشور از جنبه های مختلف اقتصادی، سیاسی، نظامی، اجتماعی مورد تهدید واقع می شود و چالش های متعددی را به لحاظ امنیتی و اقتصادی به همراه دارد. به ویژه در مرزهایی که کشور آن سوی مرز دارای شرایط خاصی باشد همانند مرز ایران و عراق بدلیل وجود شرایط داخلی عراق و حضور اشغالگران خارجی یا مرزهای شرقی ایران که به دلیل وضعیت خاص کشور افغانستان نتوانسته به نقش اصلی خود که ممانعت از اقدامات ناخواسته است جامه عمل بپوشاند. محرومیت مناطق مرزی به همراه مسائل و مشکلات آن سوی مرزها از جمله عوامل مهمی هستند که باعث ناامنی در مناطق مرزی کشور می شود که نیاز به ژرف نگری علمی و داشتن نگاهی راهبردی به مرز و منطقه مرزی دارد تا این که ناامنی ها کنترل، تنظیم و مقابله شود.