مبانی انسان شناختی سیره سیاسی نبوی

در تفکر دینی و فلسفی اسلام بین «هست و نیست»ها و «باید و نباید»ها رابطه مستقیم وجود دارد. هر آنچه وجود دارد، «خیر» است و هر آنچه خیر شد، «بایسته»ای را در پی دارد و هر آنچه وجود ندارد، «خیریتی» نداشته و «بایسته ای» بر آن مترتب نمی شود. بنابراین شکی نیست که ماهیت هر نوع رفتار سیاسی - اجتماعی پیامبرصلی الله علیه وآله ناشی از نوع نگرشی است که پیامبرصلی الله علیه وآله از انسان و ماهیت و هستی او دارد. این مقاله در بیان مبانی نظری انسان شناسانه سیره سیاسی پیامبرصلی الله علیه وآله می باشد تا نشان دهد سیره سیاسی پیامبرصلی الله علیه وآله به ملاحظه ماهیت و سرشت انسان، به دنبال احیای کرامت ذاتی انسان است و به ملاحظه جایگاه وجودی او که از سوی خداوند به عنوان جانشین خدا در زمین تعیین شده، به دنبال رساندن انسان به کرامت ارزشی و ویژه ای است که خداوند به چنین انسانی افاضه کرده است. سیره سیاسی پیامبر از یک نگرش «ماهیت شناسانه» از انسان که معرف دو بعدی بودن انسان است و نگرش «وجود شناسانه» که معرف جایگاه وجودی انسان نزد خداوند و در عالم هستی است، برخوردار بوده و در تلاش است انسان را با چنین ماهیتی به جایگاه عبودیت خدا و خلیفه اللهی برساند. نکته شایان ذکر این که نوع نگرش انسان شناسانه پیامبرصلی الله علیه وآله موجب آن است که سیره سیاسی و حکومتی وی ناظر به دگرگونی دایمی و تحول انسان از نقص به کمال تا حد خلیفه اللهی باشد.