دو رهیافت متفاوت در جریان بازگشت به اسلام در جهان عرب

اندیشه سیاسی در جهان عرب متاثر از دو طرز فکر بنیادگرا و نوگراست که به ترتیب ریشه در افکار محمد بن عبدالوهاب و سید جمال الدین اسد آبادی دارد. در مقاله حاضر نمایندگان معاصر این دو رهیافت به ترتیب سید قطب و مالک بن نبی هستند که با وجود آن که هر دو سخن از اسلام و باز گشت به اسلام اصیل و راستین دارند، ولی رهیافت و جهان بینی و درون مایه های فکری آنان متفاوت از هم است. بنیادگرایی اسلامی در اندیشه سید قطب، ضد عقل و فلسفه بوده و با مسائل جامعه و جهان، شکلی و ظاهری برخورد می کند و مدرنیته و تمدن جدید غربی را به دلیل مادی گرایی و عدم توجه آن به جنبه های اخلاقی و معنوی، به طور مطلق رد می کند. در مقابل، نوگرایی دینی با جهت گیری رادیکال و عمیق و ساختاری در اندیشه مالک بن نبی، رویکردی عقلی و عملی و انتقادی و نوآورانه دارد و مسائل جوامع مسلمان را مسائل توسعه و توسعه نیافتگی در ابعاد مختلف می داند و مدرنیته و تمدن جدید غربی را به طور مقایسه ای با دنیای اسلام مورد ارزیابی قرار می دهد.