ارزیابی جهش زایی و سرطان زایی آلاینده های هوای تهران به روش آزمون ایمز

با توجه به توسعه روز افزون تکنولوژی و استفاده بشر از سوخت های مختلف، مرتبا بر مقدار آلاینده های محیط زیست افزوده می شود. بحث آلودگی هوا، به جهت نقشی که در سلامتی افراد جامعه به خصوص کودکان دارد، اهمیت پیدا کرده است. مطالعات انجام شده در سایر کشورها مشخص کرده است که ذرات حاصل از سوخت موتورهای بنزینی و دیزلی دارای مقادیر زیادی از عوامل جهش زا و سرطان زا، از جمله هیدروکربن های حلقوی آروماتیک (PAH) هستند.
جهت بررسی جهش زایی این مواد و سایر مواد آلی موجود در آلاینده های هوا، روش های مختلفی وجود دارد که یکی از آسان ترین، سریع ترین و کم خرج ترین آنها، آزمون ایمز (AMES) می باشد. این آزمون در سال 1967 توسط دکتر Bruce N. Ames ارایه شد. در این آزمون از سوش های مختلف باکتری سالمونلا تیفی موریوم استفاده می شود که هر کدام از اینها به نوعی دستکاری ژنتیکی شده اند. به طوری که در محیط فاقد هیستیدین قادر به رشد نیستند. در صورتی که ماده مورد آزمون، به همراه این باکتری در محیط فاقد هیستیدین کشت داده شود، اگر ماده جهش زا باشد باکتری جهش می یابد و در نتیجه قادر خواهد بود که هیستیدین مورد نیاز خود را ساخته و شروع به رشد نماید. نتایج به دست آمده با این روش نشان داده است که حدود 83% از موادی که توسط این روش جهش زا شناخته می شوند، سرطان زا هستند. در تحقیق حاضر نیز از این روش استفاده گردید. ابتدا در طی سه فصل بهار، تابستان و پاییز، تعداد 76 نمونه هوا توسط دستگاه High Volume Sampler بر روی فیلترهای فایبرگلاس جمع آوری گردید. سپس مواد آلی موجود در نمونه ها توسط ماده دی کلرومتان و به وسیله دستگاه سوکسله استخراج گردید. باکتری های مورد استفاده (TA98 & TA100) نیز طی مکاتبه ای با دکتر Ames از آمریکا تهیه شد و توسط آزمون های مربوطه ژنوتیپ سوش ها تایید گردید. سپس نمونه های استخراج شده، در سه غلظت (8/.، 6/1 و 2/3 میلی گرم ماده خشک بر 100 میکرولیتر حلال) به روش آزمون ایمز، مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از آزمایش ها به کمک روش آماری آنالیز واریانس یک طرفه و استفاده از روش Post Hoc مورد بررسی قرار گرفتند.
نتایج حاصل از آزمون، نشانگر وجود مواد جهش زا در آلاینده های هوای تهران بود. نتایج به دست آمده از سوش TA98 و TA100 نشانگر این بود که در هر سه غلظت مورد آزمون، نسبت جهش زایی مواد آلی در فصل های بهار، تابستان و پاییز تفاوت معناداری با یکدیگر نداشته است اما نسبت جهش زایی در غلظت های 6/1 و 2/3 تفاوت معنادار آماری با عدد بحرانی 2 دارد. همچنین میانگین تعداد کلنی ها بر حسب غلظت های مختلف در طی فصل های بهار، تابستان و پاییز تفاوت معنادار آماری را نشان نمی دهند. اما تفاوت تعداد کلنی ها در غلظت های مختلف با گروه کنترل منفی دارای تفاوت آماری معنادار می باشد (p =0.001). مقایسه نتایج به دست آمده با نتایج تحقیقات در کشورهای دیگر، نشان می داد که در برخی موارد میزان جهش زایی آلاینده های هوای تهران بیشتر از این کشورها بود و این می تواند برای مسوولین زنگ خطری باشد تا جهت کاهش میزان آلودگی هوا به خصوص در شهر تهران، تلاش بیشتری نمایند.