مبانی نظری و عوامل موثر بر فرایند راهنما یابی و استفاده کاربران از امکانات کمکی در نرم افزارهای پایگاه های اطلاعاتی

طراحی و استفاده از راهنما و امکانات کمک به کاربران در پایگاه ها و نرم افزارهای رایانه ای، آن قدر اهمیت یافته است که مفهومی با عنوان راهنمایابی، دیگر جای خود را در مباحث حوزه تعامل انسان با رایانه و نیز در علوم اطلاع رسانی، باز کرده است. هدف نهایی طراحی راهنما و امکانات کمک در پایگاه های اطلاعاتی رایانه ای، آن است که این قابلیتها بتوانند در فرایند اطلاع یابی کاربران ایفای نقش کنند و در مواقع ضروری، جای واسطه های بشری مانند کتابداران را بگیرند؛ از این رو، پژوهشگران حوزه علوم رایانه و علوم اطلاع رسانی اصول و قواعد زیادی برای طراحی بهینه این قابلیتها ارائه کرده اند. از جمله مدلهای مبتنی بر این اصول، می توان به «الگوی نلسون لوگال و نیومن» برای فرایند راهنمایابی، الگوی «شیء عمل» در طراحی رابط کاربر و راهنمای نرم افزارها و پایگاه های اطلاعاتی و الگوی طراحی و استفاده از راهنمای راهبردی اشاره کرد. در این مقاله به انواع مختلف راهنما و برنامه های کمکی موجود در نرم افزارها و پایگاه های اطلاعاتیاشاره شده و عوامل موثر بر فرایند راهنمایابی در دو دسته «عوامل سیستمی» (نظام رایانه ای) و «عوامل مرتبط با کاربران» (دانش موضوعی، دانش نرم افزاری، دیدگاه روانشناختی و...) تشریح شده است. مقاله توصیه هایی برای طراحی علمی و بهینه راهنما در نرم افزارهای پایگاه های اطلاعاتی ارائه می دهد.