روستا، سکونتگاه مطلوب

در حال حاضر مجموعه ای از 1013 شهر بزرگ و کوچک و 64911 روستای کوچک، متوسط و بزرگ که در میان آنها روستاهایی با ویژگی ها و ارزش هایی تاریخی و فرهنگی قرار گرفته، در کشور وجود دارد.
بدلیل جاذبه های زندگی شهری و سکونت بخش عمده جمعیت در آنها و نیازهای عاجلی که شهرها و نظام شهری با آن دست به گریبان است، بخش عمده توجه مدیران و مسئولین و متخصصین معماری و شهرسازی همچنین امکانات و سرمایه های بخش خصوصی و دولتی معطوف به آنها است و همگی در تلاش اند تا سکونتگاه مطلوب و آرمانی در آنها محقق شود. چنین تمرکز و توجهی بر شهرها غفلت و کم توجهی به پتانسیلهای 63898 سکونتگاه های کوچک را بدنبال داشته است.
تعمق در طیف گسترده سکونتگاه های کشور نمایانگر وجود گروهی از سکونتگاه های بزرگ روستایی2 است که ضمن حضور جمعیت و رونق برخی فعالیتها در آنها، امکانات بالقوه اجتماعی اقتصادی کالبدی نسبتا قابل توجهی را در خود جای داده اند. این روستاها بدلیل ارتباطی که با شهرها و روستاهای کوچکتر از خود دارند، حلقه واسط بین آنها محسوب می شوند و در صورت تعیین و تبیین عملکردی متناسب با پتانسیلهایی که از آن برخوردارند علاوه بر شکل گیری محیط های مطلوب، نقطه تعادل و تبادل فعالیت های اجتماعی و اقتصادی بین سکونتگاه های سطوح بالا و پایین قرار خواهند گرفت.
این مقاله گروهی خاص از روستاها را که بدلیل برخورداری از معیارها و امکانات بالقوه می توانند به سکونتگاه هایی مطلوب با کیفیت فضایی کالبدی مناسب مبدل شوند، مورد توجه قرار می دهد. بخش اول مقاله به بررسی وضعیت شهرها و روستاهای کشور پرداخته و از میان آنها طیف خاص روستاهایی که چنین قابلیتی دارند مشخص می نماید. بخش دوم مقاله به بیان نظرات مصلحین و صاحب نظران راجع به ویژگی ها و خصوصیات شهرها و سکونتگاه های مطلوب و آرمانی اختصاص دارد. در انتها بر اساس مشاهدات و برداشت های میدانی که از روستاهای بزرگ بعمل آمد هشت ویژگی بالقوه منطبق با دیدگاه های ارائه شده در مورد سکونتگاه های مطلوب که در آنها وجود دارد و در صورت مورد توجه قرار گرفتن آنها را به محیط های مطلوب زندگی مبدل خواهد نمود ارائه خواهد شد.