بررسی سیتوژنتیکی برخی از جمعیت های گونه های دیپلوئید جنس Onobrychis موجود در بانک ژن منابع طبیعی ایران

جنس اسپرس با نام علمی Onobrychis از خانواده Fabaceae، دارای بیش از 342 گونه یک ساله و چند ساله است. بین گونه های آن از نظر مورفولوژی و کاریولوژی تنوع زیادی وجود دارد. برای بررسی تنوع کاریوتیپی با استفاده از سیستم آنالیز تصویری، بذور 21 جمعیت متعلق به 14 گونه مختلف کشت و پس از جوانه زنی، از مریستم انتهایی ریشه استفاده شد. تعداد کروموزوم پایه در جمعیت ها بین 7=x و8=x متغیر بود. دو نمونه از گونه های O.amoena وO.crista-galli بترتیب دارای بیشترین و کمترین ارزش نسبی کروماتین بودند و دونمونه از گونه های O.crista-galli با فرمول کاریوتیپی sm6+m2 و گونه O.aucheri با فرمول کاریوتیپی m8 نیز بترتیب نامتقارنترین و متقارنترین کاریوتیپ (از لحاظ تقارن درون کروموزومی) را نشان دادند. نمونه ای ازگونهO.hohenackeriana با داشتن بیشترین تغییرات بین کروموزومی از نامتقارنترین کاریوتیپ برخوردار بود. گونه مذکور به همراه جمعیتی از گونه O. gypsicola برخلاف سایر جمعیت ها که در کلاس A قرار گرفته بودند کلاس B را بخود اختصاص داد که این امر موید عدم تقارن بین کروموزومی در آنها می باشد. تجزیه واریانس براساس صفات کروموزومی در قالب طرح کاملا تصادفی نامتعادل با حداقل 3 تکرار، بیانگر اختلاف معنی دار بین جمعیت ها از لحاظ کلیه صفات کروموزومی در سطح 1% بود. با توجه به تنوع موجود در جمعیت ها، در تجزیه به مولفه های اصلی، دو مولفه اول و دوم، در مجموع بیش از 98 درصد از این تنوع را توجیه نمودند بطوریکه در مولفه اول صفات طول کل کروموزوم، طول بازوی بلند و طول بازوی کوتاه و در مولفه دوم صفات، نسبت بازوها و شاخص سانترومری دارای بیشترین اهمیت بودند. در تجزیه خوشه ای(Ward) با ضریب کوفنتیک (78/0=r) براساس صفات کاریوتیپی، جمعیت ها در چهار گروه متمایز قرار گرفتند بطوریکه کمترین فاصله بین دو جمعیت (4384) O.sintenisii و (1183) O.sintenisii و بیشترین فاصله بین دو جمعیت (5786) O. amoena و (2863) O. melanotricha مشاهده شد.