اقتضاها و امتناع های عقل گرایی در فقه سیاسی شیعه

فقه سیاسی شیعه، بخشی از فقه عمومی است که از مبانی معرفتی مشترکی برخوردار است. توجه به تفاوت های دو نوع عقل گرایی متصلب و تحول پذیر در مبانی معرفتی فقه شیعه و الزامات و نتایج هر یک، اهتمام محوری مقاله حاضر است. در این راستا با تفکیک ساختاری دو نوع از عقل گرایی در سنت فقهی شیعه، استدلال کردیم که تنها چنان عقل فقهی ای می تواند مقتضی متحول سازی فقه سیاسی از درون گردد که از ظرفیت های تکامل پذیری تاریخی برخوردار باشد. در مقابل، هرگونه عقل گرایی در فقه که در مقابل تکامل پذیری قرار گیرد، ابزار مناسبی برای پویاسازی فقه سیاسی نخواهد بود. عدم توجه به عقل فقهی تحول پذیر و منحصر کردن عقل گرایی در فقه شیعه به عقل متصلب، مهم ترین امتناع در عقل گرایی در حوزه فقه سیاسی است و در مقابل، توجه به عقل تحول پذیر در وضعیت ما قبل شرع، از اقتضاهای عقل گرایی در فقه سیاسی شیعه است.