سخن فصل: انقلاب اسلامی، نوآوری و شکوفایی

نامگذاری سال جاری به عنوان سال «نوآوری و شکوفایی»، فرصت جدیدی را برای تامل و اندیشه در این باب گشوده است. انقلاب اسلامی که اینک در آستانه سی امین سالگرد خویش قرار دارد، در بر دارنده ابعاد مختلفی از نوآوری و شکوفایی بوده است. مهم ترین نوآوری انقلاب اسلامی را در عصر حاضر باید در ماهیت بدیع آن جستجو کرد. در دنیایی که داعیه عقلانیت خواهی و انسان محوری به شیوه غربی طنین انداز است و دنیای غرب با انانیت و استکبار خاص خویش، مدعی رسیدن به پایان تاریخ می باشد، انقلاب اسلامی، با رد کمال مطلق دنیای غرب، نواقص و ناکامی های آن را برجسته نمود.
فارغ از ابعاد سیاسی- اقتصادی استکبار ستیزی انقلاب اسلامی ایران، ابعاد علمی آن نیز برجسته است. از این منظر، انقلاب اسلامی تلاش مجددی برای پیوند زمین و آسمان و هماهنگ سازی و پیوند دانش محدود بشری با دانش وحیانی و جاویدان است. سنت اسلامی با پشتوانه دعوت تمامی انبیای پیشین، ترویج دهنده نشئت گیری علم و دانش از عالم قدسی بوده است. از این منظر، انبیای الهی تعلیم دهندگان علم بوده اند و ماهیت علم از خداوند و انبیای الهی نشئت گرفته و تمامی عرصه ها را در بر می گیرد. قرآن کریم در خصوص این ویژگی انبیای الهی می فرماید: «هو الذی بعث فی الامیین رسولا منهم یتلوا علیهم آیاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمه و إن کانوا من قبل لفی ضلال مبین». (جمعه، آیه 2)انسان غربی با جدا ساختن خویش از فضای قدسی- الهی، زمینه های انحطاط خویش را فراهم ساخت. دانش غربی به اعتراف بسیاری از شرق شناسان خود، مدیون تلاشهای علمی مسلمانان بوده است. اندیشمندانی چون: فارابی، ابن سینا و به ویژه ابن رشد، تاثیرات جدی و عمیقی بر اندیشمندانی چون: دکارت، گالیله و بسیاری دیگر داشته اند. اما غرب مدرن با نادیده گرفتن چنین دینی و تخلیه ابعاد معنوی- قدسی دانش اسلامی، اقدام به ایجاد دانش جدید سکولار کرد که در تداوم خویش با سیطره نظامی و اقتصادی، حتی خود جهان اسلام را نیز که خاستگاه دانش قدسی برگرفته از تعالیم انبیای الهی بوده است، تحت تاثیر قرار داد و بذرهای دانش سکولار را در این منطقه پاشید و پروراند. مقارن وقوع انقلاب اسلامی، جهان اسلام به شدت تحت تاثیر این دانش سکولار غربی قرار داشت.
بدین سان بازگشت به دانش قدسی و هماهنگ با تعالیم انبیای الهی بزرگ ترین دستاورد نوآورانه انقلاب اسلامی بوده است. هر چند چنین نوآوری ای خود حائز اهمیت است، اما باید همواره بکوشیم تا آن را با خودباوری همراه کرده، زمینه های شکوفایی بیشتر را در این زمینه فراهم آوریم. نامگذاری سی امین سالگرد انقلاب اسلامی را با عنوان «نوآوری و شکوفایی» باید در این زمینه سنجید. با پشت سر گذاشتن مشکلات ناشی از فضای پس از انقلاب، جنگ تحمیلی و دوران سازندگی، در چند سال اخیر شاهد دستاوردهای علمی بزرگی بوده ایم. تحولات علمی در عرصه ژنتیک، انرژی هسته ای و فن آوری های مختلف ارتباطی و دستیابی به دانش موشکهای نظامی و علمی، تنها بخش کوچکی از این تحول است.
گر چه این دستاوردها حائز اهمیت هستند، اما اساسی ترین عرصه دانش را باید در علوم انسانی جستجو کرد. علوم انسانی بیش از دیگر عرصه های دانش، از سیطره غرب صدمه دیده است. بدین جهت ضرورت دارد تا همچون عرصه های فنی، در زمینه علوم انسانی نیز دستاوردهای انقلاب اسلامی به نمایش گذارده شود. انقلاب فرهنگی زمینه های اولیه این امر را فراهم ساخت. اما از فضای مطلوب در این زمینه هنوز فاصله زیادی داریم. رشد مقالات علمی ایرانی- اسلامی در سالیان اخیر در عرصه جهانی و همگرایی کشورهای اسلامی در نهضت تولید علم، جنبش نرم افزاری و آزاد اندیشی، همگی نویدهای درخشانی از نوآوری و شکوفایی در زمینه علوم انسانی می باشند.