خلق مدام در نگاه ابن عربی و مقایسه آن با حرکت جوهری صدرا

حضرت حق تنها وجود حقیقی است و پدیده ها همه ظهور و تجلی و پرتو اویند. آن ها هیچ استقلالی از خود ندارند و عین تعلق به خداوندند. تجلی حضرت حق به دلیل توسع الهی تکرار پذیر نیست. از این رو تجلی او مدام است و با نفس رحمانی اش (بسط وجود بر اعیان)، دم به دم آفرینش نو می شود.
بر این بنیاد، خلق جدید (آفرینش مدام) همان تجلی مستقر و تکرار ناپذیر حق است.
با تجلی جمالی حق، پدیده ها بقا می یابند و با تجلی جلالی، فانی می شوند. این بقا و فنا و خلع و لبس دائمی است (= خلق مدام).
حرکت جوهری و خلق مدام هردو گویای تحول و تجددند؛ اما این دگرگونی در اولی، ناشی از تحول نهادی و سیلان جوهری ماده و در دومی، فراتر از این، ناشی از تجلی مداوم حضرت حق تعالی است. در اولی لبس بعد از لبس و در دومی خلع و لبس است.
قلمرو خلق مدام، کل آفرینش است، حال آن که حوزه حرکت جوهری، عالم جسمانیات است. اولی بر مبادی کشفی و شهودی و دومی بر مبادی عقلی استوار است. موضوع اولی نفس وجود و موضوع دومی هیولی (ماده) است.