بررسی دیدگاه شیخ الرئیس درباره مسئله چگونگی پیدایش کثیر از واحد (نظام فیض)

ابن سینا در تقریر نظام فیض واژه های مختلفی را از قبیل فیض، ابداع، صدور، فعل، خلق و تجلی به کار برده است، اما کاربرد واژه فیض از بقیه فزون تر است. مکتوبات او را از حیث کمیت یا بیان جزئیات نظام فیض، می توان به سه دسته طرح نظام فیض به صورت مفصل با ذکر جزئیات، متوسط یا موجز و غیر مستقیم تقسیم و دیدگاه او را درباره چگونگی پیدایش کثرت در عالم به چهار قسم تبیین کرد: تبیین نظام فیض بر مبنای نظام ثلاثی با استفاده از مؤلفه تعقل؛ تبیین بر اساس نظام ثنایی با استفاده از مؤلفه تعقل؛ تبیین نظام فیض بر مبنای نظام ثنایی با استفاده از مؤلفه علم و تبیین بر مبنای دو مؤلفه علم و تعقل. البته شیخ به حق و به جد یادآور شده است که علم، عقل و فاعلیت حضرت حق را نباید از سنخ علم، تعقل و فاعلیت مخلوقات پنداشت.