تنوع ژنتیکی، قابلیت توارث و ضرایب همبستگی ژنوتیپی و فنوتیپی عملکرد دانه، اجزاء آن و برخی صفات مورفو فیزیولوژیک در گندم نان (Triticum aestivum L.)

این پژوهش در سال زراعی77-1376 در دو مزرعه در باجگاه و کوشکک استان فارس انجام گرفت. در هر مزرعه 25 ژنوتیپ گندم در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی کشت شد و مورد ارزیابی قرار گرفت. صفات مختلف ظاهری وفیزیولوژیکی در پنج مرحله نمونه برداری اندازه گیری شد. نمونه برداری ها در مراحل پنجه زنی(S1)، رشد طولی ساقه(S2)، ظهور سنبله وگلدهی (S3)، خمیری شدن دانه(S4) و رسیدن کامل دانه(S5) انجام شد. پس از انجام تجزیه واریانس، صفاتی که دارای اثر معنی داری بودند از نظر همبستگی ژنوتیپی با عملکرد دانه، وراثت پذیری، ضریب تغییرات ژنوتیپی، ضریب تغییرات فنوتیپی مورد ارزیابی قرار گرفتند. بالاترین وراثت پذیری مربوط به صفت تعداد سنبلچه در سنبله اصلی (14/80%=h2) و کمترین وراثت پذیری مربوط به صفت نسبت وزنی سنبله به ساقه اصلی در S3 (05/1%=h2) بود. وراثت پذیری عملکرد دانه 54/21% برآورد گردید. اکثر صفات اندازه گیری شده دارای ضریب تغییرات ژنوتیپی قابل ملاحظه ای بودند. عملکرد دانه با نسبت وزنی سنبله به ساقه اصلی در S5، تعداد دانه در سنبله اصلی، تعداد سنبلچه در سنبله اصلی، نسبت وزنی سنبله به ساقه فرعی در S5، تعدا دانه در سنبله فرعی، تعداد سنبلچه در سنبله فرعی، تعداد سنبله در متر مربع، شاخص برداشت، تعداد کل پنجه در بوته، قطر ساقه (میانگره اول)، قطر ساقه (میانگره دوم)، وزن واحد طول ساقه، طول سنبله با ریشک، میزان جذب خالص در نمونه برداری سوم (NAR3) دوام سطح برگ در نمونه برداری سوم (LAD3) و دوام سطح برگ در نمونه برداری چهارم (LAD4) همبستگی ژنوتیپی مثبت و معنی دار، و با صفات وزن صد دانه، ارتفاع بوته، درصد پنجه های نابارور، طول سنبله بدون ریشک، سرعت رشد محصول در نمونه برداری دوم (CGR2)، میزان جذب خالص در نمونه برداری دوم ((NAR2و سرعت رشد نسبی در نمونه برداری دوم ((RGR2، همبستگی منفی و معنی داری داشت. در این آزمایش مهم ترین صفات افزایش دهنده عملکرد، تعداد دانه در سنبله اصلی و فرعی، تعداد سنبلچه در سنبله، قطر ساقه و وزن واحد طول ساقه تشخیص داده شد. همین طور مشخص شد که کاهش در ارتفاع بوته و درصد پنجه های نابارور راه کاری موثر در کاهش افت عملکرد است. از بین شاخص های فیزیولوژیک نیز شاخص های، NAR3، LAD3 و LAD4 شاخص های موثری در افزایش عملکرد دانه بودند.