دینار «سیاهداری» یا «سپاهداری» (تاملی بر یکی از واژه های غریب تاریخ بیهقی)

در میان کتاب های باقیمانده از دوران گذشته، کتبی یافت می شود که علاوه بر ارزش ادبی، از حیث علوم دیگر نیز مد نظر می باشند. از جمله ی این کتاب ها، می توان به «تاریخ بیهقی»، اثر ارزشمند ابوالفضل بیهقی اشاره کرد. این اثر از معدود کتبی است که نه تنها از دیدگاه ادبی، بلکه از منظر سایرعلوم، مانند تاریخ و جغرافیا نیز قابل تامل است و از این رو، مرجعی مناسب برای حل بسیاری از دشواری ها و نکات مبهم در مورد دوره های پیشین، به ویژه دوره ی غزنویان است. اما درخلال مطالعه ی این اثر، گهگاه به واژه ها یا ترکیب هایی غریب و ناآشنا برمی خوریم که نیازمند بازنگری و دقت بیشتری هستند. یکی ازاین موارد اشاره به سکه ای است که برخی مصححان و بزرگان ادبیات، آن را «سیاهداری» و برخی دیگر «سپاهداری» دانسته اند.پژوهش حاضر، تلاشی برای بررسی دو واژه ی مذکور و در نتیجه، یافتن پاسخی برای تصحیح این لغت در میان آثار مصححین بزرگ در این اثر است. در این مقاله، ابتدا اشاره ای به جایگاه تاریخ بیهقی و مشکلات حل نشده ی آن شده و پس از مقدمه، موقعیت سپاه در این دوره، نحوه ی پرداخت مقرری لشکریان، بررسی واژه های «سیاهداری» و «سپاهداری» به لحاظ تحول آوایی و نیز از منظرمناصب دوره ی غزنویان، حاجب و موقعیت آن در دربار غزنوی، نشانه های حک شده روی سکه های دوره ی غزنوی مورد بررسی قرار گرفته و سرانجام، با توجه به مطالب یافت شده، نتیجه ی نهایی و ضبط صحیح تر ارائه گردیده است.