گرایش های فکری سلفیه در جهان امروز

تفکر بازگشت به سلف به میزان قابل توجهی در جوامع اسلامی مورد استقبال عالمان و جوانان قرار گرفته است. در این میان گرایش های فکری گوناگونی در میان سلفیان به وجود آمده است که می توان از سلفیه تکفیری وهابی عربستان، سلفیه افراطی دیوبندی شبه قاره هند، سلفیه اعتدالی اخوان المسلمین مصر و سلفیه جهادی سید قطبی یاد کرد. اگرچه تفکرات وهابیت برگرفته از سلف نیست و زاییده فکر ابن تیمیه در قرن هشتم و محمد بن عبدالوهاب است، اما وهابیت در جهان اسلام خود را به عنوان سلفیه مطرح ساخته، اندیشه های غیر اسلامی خویش را به عنوان تفکر سلف به جهانیان عرضه می کند و با حربه تکفیر به تفرقه میان مسلمانان دامن می زند. در قرن دوازدهم گرایش سلفی به وسیله شاه ولی الله دهلوی در هند گسترش یافت و پس از آن، دیوبندیه و جماعه التبلیغ به تفکرات سلفیه توجه ویژه نموده، برخی از حنفیان، به اصحاب حدیث و وهابیت نزدیک شدند. در قرن چهاردهم، سید محمد رشید رضا در شمال آفریقا از وهابیت طرفداری کرده، تفکرات ابن تیمیه را پذیرفت، ولی هیچ گاه موافق تندروی های وهابیان نبود. اخوان المسلمین مصر گرایش سلفیه اعتدالی را پذیرفته، تقریب میان مذاهب را در دستور کار خویش قرار دادند. در این میان برخی از اعضای اخوان المسلمین در مثل سید قطب رویکرد افراطی به عقاید خویش دادند. در این نوشتار ویژگی ها و اندیشه های این چهار تفکر سلفی را بررسی کرده و نشان داده ایم که اختلافات فراوانی میان این چهار گرایش وجود دارد و اشتراک آن ها در بازگشت به سلف است که با افکار ابن تیمیه و طرفداران آن درآمیخته است.