بررسی تحمل به تنش انجماد و برخی از خصوصیات زراعی در ژنوتیپ های گندم نان و دوروم دیم

تنش سرما از عوامل محیطی محدود کننده کشت گندم در مناطق سردسیر کوهستانی دیم است. به منظور بررسی خصوصیات زراعی و تعیین مقاومت به سرما در ژنوتیپ های گندم نان و دوروم (90 ژنوتیپ) چهار آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در سال های 85- 1383 در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه انجام شد. مقاومت به سرما براساس LT50 با استفاده از فریزر قابل تنطیم با رایانه پس از عادت دهی کامل به سرما و با استفاده از سری دماهای مختلف انجماد در سال 1385 تعیین شد. مقایسه میانگین LT50 ژنوتیپ های گندم نشان داد که میزان تحمل ژنوتیپ ها در سری های زمانی مختلف، متفاوت بود و بیشترین میزان تحمل در نهایت خوگرفتن به سرما و شروع فصل سرما بود. اختلاف بین ژنوتیپ های گندم از نظر درجه مقاومت به سرما و اثر متقابل ژنوتیپ در زمان معنی دار بود. بررسی درجه مقاومت به سرمای ژنوتیپ ها در سه سری از اجرای آزمایش انجماد طوقه نشان داد متوسط تحمل به سرمای ژنوتیپ های گندم در زمان نهایت خوگرفتن به سرما (سری اول) LT50 برابر با ◦C 85/15- ولی در سری های دوم و سوم متوسط LT50 کلیه ژنوتیپ های مورد بررسی گندم به ترتیب ◦C 99/11- و◦C 301/10- بود. با گذشت زمان از درجه مقاومت ژنوتیپ ها به سرما کاسته شد و با مساعد شدن هوا در اوایل بهار و انتهای زمستان به طور متوسط حدود ◦C 55/5 تحمل آن ها در مرحله سوم نسبت به مرحله اول کمتر بود. رابطه مثبت و معنی داری بین صفات تعداد روز تا رسیدن فیزیولوژیکی و طول دوره پر شدن دانه با تحمل به سرما وجود داشت (r =0.46** و r =0.54**). رابطه عملکرد دانه با تحمل به سرما منفی و در سطح 5 درصد معنی دار بود (r =-0.23*). به عبارت دیگر ژنوتیپ هائی که دارای طول دوره رشد بیشتری از نظر رسیدن فیزیولوژیکی و پر شدن دانه بودند، تحمل به سرمای بیشتری داشتند.