تنوع سنگ شناختی توده گرانیتوئیدی شاه کوه (جنوب بیرجند) و تعیین سن رادیوتومتری آن به روش پتاسیم - آرگون (K-Ar)

بخش اصلی توده گرانیتوئیدی شاه کوه (جنوب بیرجند) از دو واحد مونزوگرانیت کرانودیوریت و سینوگرانیتی تشکیل شده است که آنکالاوهای بزرگ میکروگرانیتی را در بر می گیرند. گرانیتهای گرایزنی به طور محدود در بخش خاوری توده رخنمون داشته و تعداد کمی از دایکهای داسیتی، آندزیتی و آپلیتی و همچنین رگه های کوارتز تورمالین کانه دار نسبتا فراوانی این توده گرانیتی را قطع کرده اند.
وجود کانی های منیتیت، آلانیت ماگمایی، آمفیبول و عدم وجود مسکویت، سیلیکاتهای آلومین و رگه های پگماتیتی، نشان دهنده تشابه کانی شناسی و سنگ شناسی این توده نفوذی با گرانیتهای نوع I می باشد. تفاوت اصلی واحد مونزوگرانیت گرانودیوریتی با واحد سینو گرانیتی در عدم وجود آمفیبول مقدار XMg کمتر بیوتیتها و آنورتیت کمتر پلاژیوکلازها در سینوگرانیتها می باشد.
تغییرشکلهای تحمیل شده بر روی این توده گرانیتی به چهار گروه ریز ساختهای ماگمایی، نیمه ماگمایی، غیر ماگمایی دمای بالا (که در حالت جامد ایجاد شده اند) و دمای پائین (میلونیتی) قابل تقسیم می باشند.
فرآیندهای آلتراسیون در بخشهای مختلف این توده نفوذی به طور متفاوت عمل نموده و شامل پنج مرحله: تشکیل مگاکریست های K- فلدسپار، آلتراسیون بیوتیت به مسکویت (یا -k فلدسپار) +روتیل+ سولفیدها، تشکیل بیوتیت سبز رنگ پریده از بیوتیت قهوه ای، کلریتیزاسیون بیوتیت، تخریب کامل فلدسپارها و بیوتیت (مرحله گرایزنی شدن) می باشد.
تعیین سن رادیومتری بر روی بیوتیت های جدا شده از 13 نمونه ازسنگهای اصلی منطقه مورد مطالعه به روش پتاسیم آرگون (k-Ar) نشان می دهد که گرانیت شاهکوه با سن متوسط 1/3 165 میلیون سال به باژوسین (ژوراسیک میانی) تعلق دارد. در میان نمونه های تعیین سن شده قدیمترین سنگها با میانگین سنی 17/3 ±3/168 ملیون سال متعلق به بیوتیت میکروارگانیتها می باشند. مونزوگرانیت گرانودیوریتها و سینوگرانیتها نیز به ترتیب با میانگین سنی 1/3± 2/165 و 5/2 ±6/161 میلیون سال واحدهای جوانتر این توده را تشکیل می دهند. به هر حال مجموعه سنگهای گرانیتی مورد مطالعه از لحاظ زمانی در یک محدوده بسیار باریک قرار می گیرند.