پراکنش جغرافیایی و تنوع ژنتیکی گونه Aegilops cylindrica در ایران

آجیلوپس سیلیندریکا (Aegilops cylindrica Host.) با فرمول ژنومی CCDD (2n=4x=28) یکی از خویشاوندان وحشی گندم نان می باشد که پراکنش وسیعی در خاورمیانه و غرب آسیا دارد و ایران بخش وسیعی از این منطقه را در بر می گیرد. مطالعه پراکنش جغرافیایی 359 نمونه از این گونه که در بانک ژن گیاهی ملی ایران نگهداری می شوند، نشان داد که بیشترین پراکنش این گونه، در شمال، شمال غرب و غرب ایران و کمترین پراکنش آن در مناطق جنوب و جنوب شرقی ایران می باشد. ارزیابی صفات مورفولوژیکی تمام نمونه های جمع آوری شده بر اساس دیسکریپتور IPGRI انجام شد. صفات قطر ساقه، تعداد بذر در سنبلچه و ارتفاع بوته به ترتیب بزرگترین ضریب های تغییرات فنوتیپی را در بین صفات کمی نشان دادند و صفت عادت رشدی بالاترین شاخص تنوع استاندارد را در بین صفات کیفی نشان داد. نمونه های استان های مختلف از لحاظ مورفولوژیکی تفاوت معنی داری با یکدیگر داشتند. تجزیه خوشه ایبرای صفات مورفولوژیکی، استان ها را به سه گروه تقسیم کرد. به طوری که استان هایی که در گروه یک قرار گرفتند به طور قابل ملاحظه ای از مراکز تنوع Ae. cylindrica در ایران یعنی مناطق شمال و شمال غرب کشور بودند. درحالی که استان هایی که خارج از مرکز تنوع بودند در گروه دوم قرار گرفتند و استان فارس به علت داشتن جمعیت های متفاوت از لحاظ صفات مورفولوژیکی، به تنهایی در گروه سوم قرار گرفت. همچنین نتایج مقیاس بندی چند بعدی نیز با نتایج حاصل از تجزیه خوشه ایمنطبق بود. این نتایج نشان داد که رابطه معنی داری بین پراکنش جغرافیایی و تنوع مورفولوژیکی وجود دارد.