بررسی عوامل داخلی تقویت کننده فرایند خروج نخبگان علمی از کشور

بررسی و تحلیل علل خروج نخبگان ار کشور و بازنگشتن آن ها، اگر نگوییم مهم ترین ولی بی تردید یکی از مهم ترین و حساس ترین مسائل ملی در دو دهه اخیر کشور بوده است. این مسئله در سطح جهانی، از اوایل دهه 1960 به صورت معضل شناخته شد، از این رو، پژوهشگران با دیدگاه های مختلف و با رویکردهای متفاوت به بررس آن پرداخته اند تا جایی که حتی سازمانها و نهادهای بزرگ جهانی نظیر بانک جهانی و یونسکو، با بررسی موضوع و به منظور حل مسائل ناشی از آن سعی در ارائه راه-کارهایی برای کشورهای در حال توسعه کردند که در حال حاضر جنبه جهانی یافته است.
در بخش نخست این مقاله، تئوری ها و رویکردهای رایج مختلف جهانی نسبت به مسئله فرار مغزها به صورت اجمالی بررسی خواهد شد و با بررسی نظریه نئوکلاسیک و رویکرد کششی، رویکرد دانشی و بررسی اصطلاحات و عبارات مختلفی نظیر شکار مغزها سعی خواهد شد مفاهیمی چون فرار”مغزها“،”مهاجرت نخبگان“، خروج برگزیدگان علمی و”تخصص“، مهاجرت تخصصها که در سطح جهان نیز رایج است، بررسی شود.
در بخش دوم فرار مغزهای یا مهاجرت نخبگان در ایران و تمایز و تفاوتهایی که این پدیده در بعد خاص ملی دارد، بررسی می شود. آنچه تا کنون تحت عنوان پژوهش در زمینه فرار مغزها در ایران انجام شده مبتنی بر تحلیلهای عام گرایانه بوده است. به عبارت دیگر، آنچه در سطح جهانی به عنوان پدیده”فرار مغزها“مطرح است، بدون در نظر گرفتن خصوصیات بومی، در سطح ملی است. در این راستا با اتکا به داده های موجود، مهم ترین عوامل داخلی تاثیر گذار بر فرایند”فرار مغزها“در سه عنوان کلی: سیاسی و اجتماعی، عملی و فرهنگی و اقتصادی، به صورت پیمایشی بررسی می شود.