تجزیه به عامل‎های عملکرد، اجزای عملکرد و برخی صفات موثر بر مقاومت به خشکی درعدس(Lens culinaris Medik)

روش تجزیه به عاملها یکی از روش های آماری چند متغیره است که درآن میتوان تعداد زیادی از متغیرهای همبسته را به تعداد کمتری عامل اصلی کاهش داد. به منظور تعیین چگونگی تاثیر صفات مرفولوژیکی و فیزیولوژیکی گیاه برمیزان مقاومت آن به خشکی، آزمایشی روی20 ژنوتیپ عدس در سال 1383در قالب طرح کرتهای خرد شده انجام گرفت. تجزیه به عاملها بر اساس میانگین داده های حاصل از دو محیط تنش و بدون تنش خشکی، توانست 18 متغیر را در4 عامل استخراج شده توزیع نماید. برای سهولت تفسیرنتایج، تنها آن دسته از ضرایب عاملی که بزرگتر از 38/0 بودند بدون توجه به علامت آنها معنی دار در نظرگرفته شدند. عامل اول 28/20 درصد از کل تغییرات را به خود اختصاص داد. بزرگترین ضرایب عاملی آن مربوط به صفات وزن خشک گیاه، وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه، سطح برگ و تعداد روز تا 50 درصد گلدهی بود. تمام متغیرها در این عامل دارای ضرایب عاملی با علامت مثبت بودند. عامل دوم 61/15 درصد از کل تغییرات را به خود اختصاص داد. برای این عامل صفات ارتفاع گیاه در زمان گلدهی، ارتفاع گیاه قبل از گلدهی، ارتفاع گیاه در زمان برداشت، عرض بوته وتعداد شاخه فرعی اولیه دارای ضرایب عاملی بالا بودند بطوریکه دو متغیر دارای ضریب عاملی مثبت و سه متغیر دیگر دارای ضریب منفی بودند. همبستگی منفی و معنی دار بین ارتفاع گیاه در هر سه زمان رشدی (قبل ازگلدهی، موقع گلدهی و موقع برداشت) با عرض بوته وتعداد شاخه های فرعی اولیه وهمبستگی مثبت ومعنی دار بین صفات عرض بوته و تعداد شاخه های فرعی اولیه با یکدیگر مشاهده گردید. عامل سوم 03/14 درصد از کل تغییرات را توجیه نمود که در این عامل صفات شاخص برداشت، عملکرد دانه، تعداد غلاف در بوته، محتوای نسبی آب برگ، تعداد دانه در بوته بترتیب دارای ضرایب عاملی 758/0، 655/0، 614/0، 608/0و 586/0 بودند. در این عامل نیز تمام متغیرها دارای ضرایب عاملی با علامت مثبت بوده وتمام صفاتی که برای تشکیل عامل3 با همدیگر جمع شده اند همگی دارای ضرایب همبستگی ساده مثبت ومعنی دار بودند. عامل چهارم 66/10 درصد ازکل تغییرات صفات را تبئین نمود که شامل صفات عملکرد بیولوژیک، دمای برگ و وزن 100 دانه بود. جدول همبستگی ساده صفات، وجود رابطه منفی و معنی دار بین دمای برگ و عملکرد دانه و رابطه مثبت و معنی دار وزن صد دانه با عملکرد دانه را نشان داد.