یارانه ها اختلالهای قیمتی ناکارایی های نهادی ساختاری

طرح مسئله: سیاست هدفمندسازی یارانه ها در چارچوب قانون موسوم به «هدفمند سازی یارانه ها» با جدیت بیش تری دنبال می شود. اجرای این سیاست به صورت تعریف شده در قانون مذکور، در اصل، حکم جراحی عمیق اقتصادی را دارد که در صورت ابتناء بر تشخیص نادرستی از علل ناکارآیی اقتصادی و همین طور برداشت نادرستی از یارانه های پنهان و پیچیدگی های موجود در بحث شناسایی فقرا، می تواند آثار منفی مهمی بر اقتصاد کشور چه در طرف عرضه و چه در طرف تقاضا داشته باشد.
این مقاله با استفاده از رویکرد تحلیلی روش شناسانه انتقادی، سعی می کند چالش های مرتبط با عملیاتی شدن سیاست هدفمند سازی یارانه ها را با استناد به داده ها و شواهد به بحث بگذارد. به دنبال معرفی مبانی نظری این سیاست، یعنی رویکرد انفجار درمانی نئوکلاسیکی، نقد نظری وارد بر آن از منظر رویکرد ساختارگرا - نهادگرا طرح، و ناکارآمدی این سیاست در نیل به اهداف ذکر شده برای هدفمنمد سازی یارانه ها بررسی می شود. برآورد های انجام شده درباره یارانه های پنهان، اشکالات روش شناختی مختلفی دارد که به برآورد بیش از اندازه از این یارانه ها می انجامد؛ این اشکالات و خطاها به همراه چالش های روش شناختی که در زمینه شناسایی فقرا و پرداخت نقدی یارانه ها وجود دارد در قسمت بعدی مقاله مورد بررسی قرار گرفته اند.
در صورت نیاز به اصلاحات قیمتی، بهتر است به جای رهاسازی قیمت حامل های انرژی از سیاست قیمت گذاری تبعیضی استفاده شود تا اثر منفی اصلاح قیمت ها حداقل گردد.
اگر ریشه مشکلات اقتصادی ایران عمدتا ناکارآیی های سازمانی و نهادی باشد تا ناکارآیی های قیمتی، سیاست هدفمند سازی یارانه ها به دلیل ابتناء بر تشخیص نادرستی از علل مشکلات اقتصاد ایران، نمی تواند نسخه ای مناسب برای درمان این مشکلات باشد. یارانه های پنهان، به دلیل اشکالات روش شناختی، بیش از اندازه برآورد می شود که به نتیجه گیری نادرستی درباره قیمت گذاری کالاها و خدمات منتهی می شود. شناسایی فقرا و همین طور بنگاه ها همراه با خطاهایی است که اثربخشی پرداخت نقدی یارانه ها را کاهش می دهد. اصلاح نظام قیمت ها با رعایت توالی زمانی و کالایی و قیمت گذاری تبیعضی، سیاست مناسب تری از سیاست تک نرخی کردن حامل های انرژی است.