اندازه گیری آسیب پذیری خانوارها در مقابل فقر در شهر تهران: یک روش شناسایی خانوار های محروم

طرح مسئله: مهم ترین اصل در اجرای هدفمند سازی یارانه ها، شناسایی خانوار های واجد شرایط دریافت یارانه هاست به نحوی که امکان تمیز و تشخیص نیاز های متفاوت خانوار ها با توجه به تفاوت در نیاز ها امکان پذیر شود. یک روش برای تامین این هدف داشتن یک بانک اطلاعاتی در مورد خانوار های واجد شرایط در کشور است که به صورت یک شبکه اطلاعاتی در سطح ملی تشکیل می شود. تجربه کشور هایی که توانسته اند شبکه بانک های اطلاعاتی نسبتا موفقی برقرار کنند، نشان می دهد که تاسیس چنین شبکه های اطلاعاتی علاوه بر عزم سیاسی، مستلزم زمان نسبتا طولانی، منابع انسانی و مالی کافی، و انضباط اداری و اجرایی است. در شرایطی که چنین شبکه اطلاعاتی وجود نداشته باشد، می توان از روش های تقریبی برای شناسایی خانوار ها با توجه به تفاوت نیاز های آن ها استفاده کرد. یکی از روش های شناسایی خانوارها تعیین اندازه میزان آسیب پذیری آن ها نسبت به فقر است. در این روش می توان عوامل مختلف تاثیرگذار بر رفاه خانوار ها را شناسایی کرد و با تعریف سنجه ای که بتواند معرف نقش این عوامل اثرگذار باشد می توان یک شاخص قابل اعتماد تقریبی برای دسته بندی خانوار ها بر حسب نیاز آن ها ارائه کرد.
ویژگی های خانوار های محروم از جمله عوامل اصلی ماندگاری فقر این خانوارها است. خانوارهای محروم معمولا از ناکافی بودن سواد سرپرست خانوار آسیب می بینند. سن، جنسیت سرپرست خانوار، اندازه خانوار و این که سرپرست خانوار بیکار یا شاغل باشد و بالاخره درآمد (هزینه) خانوارها در شکل گیری میزان آسیب پذیری آن ها بسیار حائز اهمیت است.
مطالعه آماری آسیب پذیری خانوار نسبت به فقر و تجزیه و تحلیل آن می تواند روش مناسبی برای راهنمایی سیاست گذاران در زمینه هدفمند نمودن سیاست های حمایتی باشد. از این رو مطالعه حاضر به کمک مدل لاجیت به اندازه گیری آسیب پذیری خانوارهای ساکن شهر تهران نسبت به فقر با استفاده از داده های ادغام شده سال های 1386-1372 می پردازد.
نتایج این مطالعه، حکایت از آن دارد که با افزایش بعد خانوار، آسیب پذیری نسبت به فقر افزایش می یابد. داشتن شغل یا فقدان آن، سن و جنسیت سرپرست خانوار در آسیب پذیری آن ها نسبت به فقر از جمله عوامل تعیین کننده هستند. ارتقاء وضعیت تحصیلی و شاغل بودن سرپرست خانوار می تواند به کاهش آسیب پذیری خانوارهای تهرانی کمک کند.