ایران و هند: بررسی راه های ارتباطی و داد و ستد (با اشاره ویژه به مدارک باستان شناختی)

باستان شناسی علمی رو به رشد است که در حال کشف بقایای آثار انسان در طول تاریخ می باشد و بهترین مدرک برای فهم روابط انسانی است که همکاری نزدیک بین کشورهای همسایه، بویژه دو کشور همجوار را نشان می دهد.
درست در عصر مفرغ که انسان سازمان اجتماعی بهتری را تشکیل داده، باستان شناسی مدارک مثبتی برای همکاری اقتصادی و فنی در جهت وضع زندگی بهتر و تامین آسایش بیشتر انسان ارائه نموده است. در شبه قاره هند و پاکستان شواهد قدیمی از نقش و نگار های سفالینه های یافته شده از قلعه گل محمد و ژوب و دره لورالایی در بلوچستان، که در مرحله بعدی به مواد بزرگتری در مهرگر تبدیل شد، نشان از رشدی مداوم را مجسم می سازد. سپس این منطقه وارد مرحله تمدن سند پیشرفته می شود که شهرهای موهنجودارو و هاراپا نماینده آن هستند. بنظر می رسد چنین نقش و نگاری شهری نمی توانست بدون تماس عمیقی با فرهنگهای عصر مفرغ ایران، که مدارک آن از کاوش های بمپور، تپه یحیی، تپه سیلک و تپه حصار بدست آمده اند، گسترش پیدا کند. بنابراین، با تکیه بر داده های باستان شناختی می توان گفت که مردم فلات ایران و امتداد آن در بلوچستان و حتی در سند، روابط تجاری عمیقی با یکدیگر استوار کرده بودند.
در آغاز هزاره چهارم پ.م. تجارت همزمان با فن کوزه گری و تلاش انسان در تولید فرآورده های کشاورزی گسترش یافت و داد و ستد با دنیای غرب و شرق شروع شد. جو و گندم از ایران به مصر و اروپا رفت و ارزن از هند و از طریق ایران به غرب رسید. همچنین مقدار زیادی مهر و زیورآلات مشابه در ایران و سرتاسر حوزه وسیع سند و نواحی بین النهرین و آسیای میانه دلالت بر گستردگی تجاری در حوزه تمدن ایرانی در همین دوره دارد.
این مقاله سعی دارد با استفاده از مدارک باستان شناختی بحث و اثبات نماید که پیشرفتهای صورت گرفته در این حوزه وسیع بویژه در مکانهای باستانی ایران و هند غربی (پاکستان امروزی) بخاطر راه های ارتباطی مانند جاده ابریشم و داد و ستد های بازرگانی بوده است. نکته دیگر اثبات این تئوری است که این تجارت نه تنها انگیزه هایی را برای توسعه شهر نشینی ساده و ابتدایی در بخش های مختلف منطقه مورد بحث بوجود آورده بلکه موجب گسترش مبادلات فرهنگی بویژه در خصوص الگوی شهرسازی، معماری و هنر (بخصوص در موهنجودارو و شهر سوخته) شده است.