ارزیابی خصوصیات مورفولوژیکی ریشه نخود (Cicer arietinum L.) در واکنش به تنش خشکی

بخش مهمی از موفقیت تولید در مناطق دارای تنش خشکی به جذب مؤثر آب و عناصر غذایی توسط سیستم ریشه ای کارآمد وابسته است. به منظور بررسی خصوصیات مورفولوژیکی ریشه و شناسایی معیارهای مناسب برای گزینش ژنوتیپ های متحمل به خشکی نخود، چهار آزمایش جداگانه در مراحل مختلف فنولوژی شامل مراحل گیاهچه ای، گل دهی، تشکیل غلاف ها و پرشدن دانه ها انجام شد. 10 ژنوتیپ نخود با تنوع جغرافیایی مناسب که کشت نخود در آن مناطق انجام می شود از کلکسیون نخود مشهد انتخاب شدند. به جز در آزمایش اول (مرحله گیاهچه ای) که خصوصیات ریشه ی ژنوتیپ ها در شرایط بدون تنش مورد بررسی قرار گرفت، در سه آزمایش دیگر ژنوتیپ ها در دو شرایط تنش خشکی (25 درصد ظرفیت زراعی) و شاهد قرار گرفتند. آزمایش ها جداگانه به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شدند. در مرحله گیاهچه ای تفاوت معنی داری میان ژنوتیپ ها از نظر صفات مربوط به ریشه وجود داشت. ژنوتیپ MCC358از نظر مجموع طول ریشه ها، سطح، وزن خشک و حجم ریشه ها، برتر از سایر ژنوتیپ های مورد بررسی بود، با این حال بالاترین نسبت ریشه به اندام هوایی به ژنوتیپ MCC30تعلق داشت. با وجود این که در مراحل گل دهی و تشکیل غلاف ها، اثر متقابل تنش و ژنوتیپ، تاثیر معنی داری بر طول ریشه اصلی نداشت ولی در مرحله پرشدن دانه ها، تنش خشکی طول ریشه اصلی را در اکثر ژنوتیپ ها نسبت به شاهد کاهش داد. نسبت ریشه به اندام هوایی در واکنش به تنش خشکی تا مرحله گل دهی افزایش یافت که به کاهش بیشتر رشد اندام های هوایی نسبت به ریشه ها در این مرحله مربوط می شود. ژنوتیپ ها به اقتضای الگوی رشدی در مراحل مختلف فنولوژی، واکنش های متفاوتی را نشان دادند و یک روند منطقی از نظر تغییر کمی صفات مورد بررسی میان ژنوتیپ ها مشاهده نشد. بنابراین با توجه به نتایج این بررسی به نظر می رسد گزینش برای یک صفت در مرحله ای از فنولوژی گیاه بایستی انجام شود که صفت مذکور در آن مرحله دارای بیشترین اثرگذاری است.