یادداشتهای صدر الدین عینی و ارزشهای سبکی آن

صدرالدین عینی(1333-1256.ش/1954-1878م.) یکی از بزرگترین و تاثیرگذارترین چهره های ماندگار زبان وادب فارسی در تاجیکستان و«یادداشتها»ی او به یقین مهمترین اثر ادبی قرنهای نوزدهم و بیستم این خطه است. براستی ویژگی یادداشتهای صدرالدین عینی چیست که بزرگانی در ایران و جهان را به تحسین آن واداشته است؟پاسخ این پرسش را خواننده آگاه از مطالعه این اثر ممتاز درمی یابد که مولف در سالهای پایانی عمر خود،با فاصله گرفتن از زمان وقایع، خاطره نگاشته های دوران کودکی و جوانیش را با زبانی شیرین و روان بتصویر میکشد و اطلاعاتی جامع از بخارای یکصد سال پیش را چنان بخواننده ارائه میدهد که میتوان آن را دانشنامه زبان و ادب تاجیکی دربخارای قرنهای نوزدهم و بیستم نام نهاد. زبان و شیوه نگارش اثر یادآور نثر تاریخ بیهقی و گلستان سعدی و آثاری از گورگی و بالزاک بوده و سبک اثر رئالیستی با لایه هایی ظریف از ایدئولوژی سوسیالیستی است که خط مشی کلی نویسندگان تحت نفوذ روسیه تزاری را در آن زمان نشان میدهد. در این مقاله برای نخستین بار در ایران،ارزشهای ادبی و زبانی این اثر سترگ و نمایی از زندگی فارسی زبانان فرارودی در دوره ای از زندگی نویسنده بررسی شده است.