نقش جاذبه های ژئوتوریستی چشمه ها و همبستگی آن ها با سازندگان زمین شناسی در محیط GIS

ژئوتوریسم یکی از شاخه های گردشگری است که به طور عمده پتانسیل های زمین شناسی و چشم اندازهای ژئومورفولوژی منطقه را مورد توجه قرار می دهد. به منظور تشریح و منطقه بندی مظاهر ژئوتوریستی، شاخصه هایی برای سنجش توان سازندها و واحدهای زمین ساخت مورد نیاز خواهد بود. از روش های سیستمی موثر در این زمینه می توان به ژئورفرنس جاذبه های زمین شناسی با استفاده از GPS، انجام تحلیل های فضایی و منطقه بندی در GIS و نیز ارزشیابی و بررسی همبستگی میان تمرکز جاذبه ها در واحد ارضی هر کدام از سازندهای زمین شناسی اشاره کرد. در این مقاله پراکنش چشمه ها در سطح شهرستان کلات به عنوان جاذبه های نقطه ای واجد ارزش ژئوتوریسم مورد توجه قرار گرفت. شهرستان کلات در دامنه های شمالی زون کوهستانی کپه داغ قرار دارد که پوشیده از سازندهای آهکی چین خورده دوره ژوراسیک است. همبستگی بین پراکنش چشمه ها و مجموع آبدهی سالانه آن ها طبق آزمون پیرسون و در بازه اطمینان 95% نشان دهنده همبستگی قوی در واحد ارضی هر کدام از سازندها بود (R2=0.8). منطقه بندی فضایی چشمه ها در GIS هم نشان داد که ظهور چشمه ها بیشترین تمرکز را در سازندهای شوریجه، سنگانه، تیرگان و مزدوران داشته اند و همین طور بیشترین آبدهی سالانه چشمه ها به ترتیب در سازندهای تیرگان، مزدوران، شوریجه و آبدراز به وقوع پیوسته است. مقایسه نتایج با مشاهدات میدانی هم مشخص کرد که چشمه ها و سایر مظاهر ژئوتوریستی در منطقه به طور عموم بر روی سازندهای آهکی ضخیم لایه هم چون سازند مزدوران و تیرگان نمود بیشتری داشته است به طوری که چشمه ها و آبشارهای واقع در این قلمروها سایت های گردشگری مهمی چون قره سو، اورتاکند، زاوین و سینی را به وجود آورده است. در واقع سازندهای آهکی پتانسیل بالاتری از نظر پدیده های ژئوتوریستی هم چون چشمه ها دارند.