کاوشی در احادیث خمس صحیح البخاری

خمس یکی از مباحث مهم حدیثی، فقهی و قرآنی است، وجوب این فریضه به قرآن و اجماع مسلمین ثابت است. با وجود اتفاق نظر در اصل وجوب آن، در برخی احکام، مانند مالکیت، موارد تعلق و مصرف آن میان فقی هان و پیشوایان مذاهب اختلاف است. منشا این اختلاف، احادیث فراوانی است که از فریقین درباره برخی احکام آن آمده است. احادیث، برداشتها و نظریات محدثان و فقی هان اهل سنت، در کشف فضای فکری و به دست آوردن حکم شرعی، نقش برجسته ای دارد. خمس در صحیح البخاری به عنوان مهمترین کتاب حدیثی اهل سنت چه جایگاهی دارد و احادیث مربوط به این فریضه الهی در آن چگونه چینش شده است؟ بخاری نیز به عنوان محدث، فقیه و مفسر نسبت به این مبحث چه روی کردی داشته است و برداشت و دیدگاه وی نسبت به این اخبار چگونه بوده است؟ این پژوهش در پی پاسخ به این پرسشهاست و در آن، تحلیلی از بحث خمس در صحیح البخاری ارائه میگردد. وی احادیث مربوط به خمس را در همه مجلدات جامع خویش به جز یک جلد و در بخشهای گوناگون آورده است. پراکندگی و تکرار که از ویژگی های کلی صحیح البخاری است در این بحث نیز مشهود است. برداشتهای متفاوت و در برخی موارد ناسازگار با یکدیگر از احادیث در عناوین ابواب به روشنی به چشم میخورد؛ افزون بر این که در برخی موارد، تناسب عنوان با احادیث یاد شده روشن نیست. احادیث خمس به دو گونه مطرح شده است: در ابوابی که واژه خمس به صراحت در عنوان باب آمده است و ابوابی که به طور ضمنی به بحث خمس پرداخته شده است.