کرامیه و شاهنامه

ربیع، سراینده منظومه علی نامه (482 ه.ق)، در اشاره ای کوتاه نظم شاهنامه فردوسی را نتیجه تشویق حسدآلود فرقه کرامیه دانسته است. موضوع و گزارش دقیق این اشاره منحصر به فرد بر اساس منابع تا امروز شناخته شده فردوسی شناسی روشن نیست و فقط به طور کلی و با احتیاط می توان حدس زد که شاید روایتی در اواخر قرن پنجم بوده که طبق آن کرامیان به دلیل رشک ورزی به رواج اخبار دلاوری های امام علی (ع) و در پی آن، کوشش برای برگرداندن توجه مردم از آن ها محمود غزنوی را به کار گردآوری و نظم داستان های ملی- پهلوانی ایران برانگیخته بودند. شاید اصل این روایت محتمل و بازسازی شده، حاصل انتقام جویی فرهنگی پیروان برخی گروه های مذهبی (از جمله شیعیان) از کرامیان بوده است که خواسته اند با قایل شدن نقشی برای آن ها در شاهنامه سرایی چهره ای دین ستیز از این فرقه نشان دهند و با این کار از خاطره انواع آزارهایی که از آن ها دیده بودند به گونه-ای تشفی خاطر بیابند. در گزارش نظامی عروضی از سرگذشت فردوسی نیز قراینی از حضور کرامیان و رابطه آن ها با فردوسی دیده می شود که شاید بازمانده هایی از کلیت موضوع پیوند کرامیه و شاهنامه باشد که داستان مربوط به آن در فاصله حدودا هفتاد ساله نظم علی نامه (482) و تدوین چهار مقاله (551 یا 552 ه.ق) فراموش شده بوده است.