بازتاب اسطوره ها و باورهای کهن پیرامون آب در شعر خاقانی

عنصر آب به دلیل نقش بسیار مهم و تاثیر گذاری که در شکل گیری جوامع بشری و ظهور تمدن ها و فرهنگ های مختلف داشته است، از دیر باز در میان تمامی اقوام و ملت ها به خصوص ایرانیان، مورد توجه جدی بوده و در باورها، اسطوره ها، آیین ها و ادیان مختلف جایگاهی ویژه را به خود اختصاص داده است. عنصر آب از همان ابتدای تکوین جامعه ایرانی، مورد احترام بوده و عنصری مقدس محسوب می شده است. بر همین اساس، ایزدان متعددی را مسئول حمایت و نگهداری از آب می دانسته اند.
همین نقش ویژه و تاثیر گذار باعث شده است تا شاعران و نویسندگان ایرانی توجه خاصی به این عنصر بسیار سودمند و فرهنگساز مبذول داشته و در اشعار و آثار خود به تصویر سازی و مضمون پردازی با این عنصر حیاتی بپردازند. یکی از شاعران نامدار ایرانی که به دلیل دانش گسترده و آشنایی با اساطیر کهن ایرانی، قصص انبیا، باورهای عمومی مردم و ارزش های فرهنگی ایرانی، بیشترین توجه را به این عنصر داشته و بر پایه آن تصاویری بسیار زیبا و مضامینی ناب خلق نموده است، افضل الدین بدیل خاقانی شروانی است، که ما در این مقاله تلاش خواهیم کرد تا با استخراج ابیاتی از او که پیرامون عنصر آب پدید آمده اند، به بررسی نقش اسطوره ها، قصص دینی و باورهای کهن در خلق این اشعار پرداخته و هنر او را در ساخت تصاویری بدیع و خیال انگیز بر پایه این باورها روشن سازیم.
از مهمترین این اسطوره ها و باورها می توان به موارد ذیل اشاره کرد: پدید آمدن آب از سنگ در اساطیر مهری به خصوص با توجه به این باور کهن ایرانی که جنس آسمان از سنگ است؛ اسطوره میترا و غسل او قبل از معراج؛ سرشت آبی اختران؛ ماه آب در نجوم و تقویم کهن ایرانی؛ گوهره آب و گل حیوانی؛ آب حیات یا آب خضر در قصص انبیا؛ آب محیط؛ آب کوثر؛ آب زمزم؛ و پاره ای باورهای عمومی دیگر.