اهمیت پارامترهای مورد استفاده در پهنه بندی زمین ساختی خود سامانده ایران

وجود گسل های فعال، آتشفشان ها، رخداد زمین لرزه های ویرانگر و پستی و بلندی های فراوان در ایران، بررسی زمین ساختی و لرزه زمین ساختی این سرزمین را از اهمیت فراوان برخوردارکرده است. در گذشته پهنه بندی های زمین ساختی و لرزه زمین ساختی این کشور با استفاده از معدودی داده های سطحی شامل: مشاهدات صحرایی، عکس های هوایی، تصاویر ماهواره ای و... انجام شده است. افزایش حجم داده ها، و لزوم پهنه بندی دقیق و به دور از قضاوت های شخصی باعث شده که در سال های اخیر با استفاده از طیف وسیعی از داده های سطحی و زیر سطحی و کاربرد روش های آماری چند متغیره، اقدام به تهیه نقشه های رقومی خود سامانده شود. در این مقاله، ابتدا مجموعه گسترده ای از اطلاعات زمین شناسی، ژئوفیزیکی و زمین ریخت شناسی ایران گردآوری و سپس با استفاده از مدل های آماری، نقشه های رقومی خود سامانده تهیه شده است. بر اساس نتایج حاصل سرزمین ایران به 7 زون زمین ساختی تقسیم شده است. چنانچه نقش و اهمیت هر یک از پارامترهای مورد استفاده در پهنه بندی مشخص شود، شاید بتوان به منظور سهولت و تسریع در کار پهنه بندی فقط پارامترهای مهم را مورد استفاده قرار داد. از این رو تعیین نقش و اهمیت هر یک از پارامترهای مورد استفاده در انجام پهنه بندی زمین ساختی از اهمیت فراوان برخوردار است. در این راستا با استفاده از روش های آماری تحلیل واریانس، نقش پارامترها در پهنه بندی مشخص شده است. نتایج حاصل نشان می دهد که از بین پارامترهای مورد استفاده شاخص های زلزله خیزی، رخنمون سنگ های سنوزوزییک و ناهنجاری های ثقلی به ترتیب بیشترین نقش را در این پهنه بندی ایفا نموده اند. در ادامه با کاربرد روش های کاهش ابعاد، پارامترهای مورد استفاده در پهنه بندی بر اساس ارتباط درونی و میزان همبستگی در 12 گروه تفکیک شده اند. در اینجا نکته حائز اهمیت این است که برخلاف استفاده فراوان از مقادیر b، a رابطه گوتنبرگ - ریشتر در تهیه نقشه های زلزله خیزی و لرزه زمین ساختی، این پارامترها نه تنها نقش مهمی در پهنه بندی نداشته، بلکه از همبستگی ضعیفی با دیگر پارامترهای مؤثر در زون بندی برخوردار هستند. بنابراین به نظر می رسد برآوردها و نقشه های تهیه شده با استفاده از این مقادیر ثابت از اعتبار علمی لازم برخوردار نیستند.