کدام تئولوژی؟ کدام تاریخ؟ نقدی بر مقاله تاملی بر تاریخ سازی های تئولوژیک

مقاله «تاملی بر تاریخ سازی های تئولوژیک»، در کل، مدعایی تقریبا روشن دارد، و متن مقاله نیز روان و تا حد زیادی قابل فهم است. البته، موضوع و مدعای اصلی مقاله، یعنی ویژگی های نگاه نظام های کلامی به تاریخ، قبلا در کتب و مقالات متعددی مورد بحث واقع شده است. به عنوان مثال، برخی از مورخین نشان داده اند که دست کم بخش هایی از آنچه به عنوان تاریخ یهودیت، مسیحیت و همین طور اسلام ثبت شده است، توسط گرایش های فکری و سیاسی جعل شده اند، و ساختگی و غیرواقعی هستند. اما در هر حال، انتشار مقالاتی این چنین، ضمن به یاد آوردن مجدد برخی نکاتی که غالبا مغفول واقع می شوند، این حسن را دارد که می تواند به تضارب افکار و آراء و بازاندیشی دربار برخی مفروضات بیهوده مسلم و مقدس فرض شده، کمک نماید.
از این رو، هم تلاش فکری نویسند محترم مقاله و هم اهتمام نشریه «نامه مفید» جهت چاپ مقاله شایسته قدردانی است. اما نویسند محترم، با توجه به دغدغه نیکویی که دارد، لاجرم این فرصت را نیز مغتنم خواهد شمرد که مدعا و ادله وی به شکل نقادانه ای ارزیابی شود تا دیدگاه وی به مشکلات همان رویکردی که در پی نقد آن است، مبتلا نشود.
این نقد نه چندان کوتاه با همین انگیزه به رشته تحریر درآمد تا نشان دهد مدعا و ادله مقاله مورد نظر واجد برخی ایرادات جزئی و بعضی اشکالات کلی است. شایان ذکر است که برخی از اعتراضات مندرج در این نقد در واقع ناشی از ابهام در موضع نویسنده است و به قصد ایضاح بیشتر مطلب ذکر شده اند، و برخی دیگر نیز مدعا و یا دلیل خاصی را رد کرده اند.