بررسی ژئوشیمی کانی سازی جیوه و تاثیر زیست محیطی آن بر منطقه طوره، باختر شهرستان خوی

در ناحیه طوره واقع در شمال غرب شهرستان خوی، کانی سازی جیوه در ارتباط با یک سیستم دگرسانی گرمابی نوع لیستونیتی روی داده است. زون دگرسانی جیوه دار در یکی از سرشاخه های رودخانه الند قرار گرفته و حدود 4/0 کیلومترمربع گسترش دارد. تنها ترکیب یافت شده از جیوه در این منطقه، سولفید جیوه (سینابر) است که به فرم رگه- رگ چه ای نهشته شده است. بررسی ژئوشیمیایی نشان می دهد که توزیع جیوه در زون دگرسانی تغییرپذیری زیادی دارد و مقادیر آن در دامنه 36/0 تا 10500 گرم در تن در نوسان است. میانگین عیار جیوه در زون دگرسانی ppm300 است، اگرچه در رگه های کانه دار میانگین آن به 35/0 درصد می رسد. با توجه به کلارک جیوه در پوسته زمین، این عنصر به میزان بیش از 3750 برابر در کل زون دگرسانی و به میزان بیش از 46000 برابر در رگه های کانه دار غنی شدگی و تمرکز پیدا کرده است. بر اساس ژئوشیمی کانی های سنگین رسوبات آب راهه ای، پراکندگی کانه سینابر تحت فرآیندهای هوازدگی فیزیکی و انتقال تا فاصله دست کم 7 کیلومتری از زون دگرسانی در آبراهه پایین دستی آن روی داده است. غلظت جیوه در نمونه های گرفته شده از آبهای سطحی و زیرزمینی کمتر از g/lμ 1/0است. در مقایسه با داده های موجود از غلظتهای جیوه در مناطق معدنی دیگر دنیا و با در نظر گرفتن حد مجاز آلودگی آبهای آشامیدنی، می توان گفت که آبهای این منطقه از نظر جیوه آلودگی پیدا نکرده اند. بنابراین، با وجود گستردگی زون ناهنجار در ناحیه طوره، این زون نتوانسته است به عنوان یک منبع آلوده کننده محیط زیست از نظر جیوه عمل کند. به نظر می رسد که به دلیل حضور جیوه در ترکیب پایدار سولفید جیوه، امکان خروج جیوه در نتیجه تخریب این کانی فراهم نشده است.