بررسی آلودگی قارچی برنج مورد مصرف غذایی کشاورزان مازندران درسال 1388

حساسیت جهانی درخصوص سلامت مواد غذایی رو به افزایش است. برنج بدون پوسته به عنوان دانه غذایی اصلی در ایران ممکن است در شرایط نگهداری به انواع قارچ ها آلوده شود. آلودگی قارچی برنج مورد مصرف غذایی انسان به طور مستقیم، در صورت وجود زمینه مناسب برای رشد و گسترش قارچ از مسیر گوارشی و یا غیرمستقیم در اثر امکان تولید مایکوتوکسین ها در دانه ها، حیات و سلامت انسان را به مخاطره می اندازد. این مطالعه با هدف بررسی شیوع آلودگی قارچی در دانه های برنج محصول کشاورزان استان مازندران که موردمصرف غذایی آن ها قرار می گیرند صورت گرفته است.
در خلال ماه های شهریور تا آبان 1388، بر اساس آمار تصادفی در 15 شهر استان مازندران، یکصد نمونه برنج از 100 کشاورز جمع آوری شد. این نمونه ها موردمصرف غذایی همان کشاورزان بوده است و در منزل نگهداری می شد و علامت مشخصی مبنی بر آلودگی قارچی نداشتند. پس از برطرف کردن آلودگی سطحی با هیپوکلریت 1 درصد و دو نیم کردن، در پلیت حاوی محیط پتیتودکستروزآگار + کلرامفنیکل کشت و درحرارت c°27 و c°17 انکوبه شدند (در هر پلیت 12 دانه در مجموع 2400 دانه). عناصر قارچی رشد یافته با روش های تشخیص قارچ شناسی مورد شناسایی قرار گرفتند.
93 درصد از نمونه ها حداقل در یکی از پلیت ها و یکی از دانه ها آلودگی قارچی نشان دادند. جنس های آسپرژیلوس (96/43 درصد)، کلادوسپوریوم (96/13 درصد)، آلترناریا (21/10 درصد)، رودوترولا (50/7 درصد) و پنی سیلیوم (79/4 درصد) بیشترین عناصر قارچی جدا شده بودند. جنس آسپرژیلوس و پنی سیلیوم جزو شایع ترین عوامل آلودگی به ویژه در نواحی غرب استان که میزان بارندگی و رطوبت بالاتر است بوده اند. با وجود اهمیت موضوع آلودگی برنج به عناصر قارچی، مطالعه آلودگی قارچی برنج در کشور بسیار اندک می باشد. جدا سازی و شیوع بالای قارچ های جدا شده در این مطالعه، با نتایج حاصل از تحقیق دیگران در ایران و سایر کشورها همخوانی دارد. افزایش میانگین رطوبت در نواحی غربی استان از عوامل تفاوت در فراوانی انواع قارچ های آلوده کننده در دانه ها بوده است.
بسیاری ازعناصر قارچی جدا شده از دانه های برنج مصرفی، می توانند به طور مستقیم در بیماری زایی انسان نقش ایفا نمایند و از سویی برخی از آن ها در صورت عدم دقت در هنگام نگهداری در منازل و بروز شرایط، قادر به تولید مایکوتوکسین می باشند که اثرات نامطلوبی در سلامتی انسان به بار خواهد آورد؛ لذا شناسایی آلودگی قارچی به عنوان قدم اول تعیین سلامت برنج مورد مصرف توصیه می گردد و بایستی به عنوان یک عامل سلامت دانه ها مورد ارزیابی قرار گیرد.