گدازه های بازالتی الیگوسن شرق و جنوب شرق شاهرود: شاهدی بر جایگاه پشت کمانی حوضه الیگو-میوسن ایران مرکزی

در بخش های شرقی و جنوب شرقی شاهرود، در میان مارن های قرمز رنگ ژیپس دار الیگوسن (معادل با سازند قرمز زیرین)، یک سری گدازه های بازالتی با ترکیب الیوین بازالت تا بازالت فوران کرده اند. این سنگ ها دارای بافت های میکرولیتی پورفیری، گلومروپورفیری و هیالوپورفیری هستند. کانی های اصلی آن ها شامل الیوین، پلاژیوکلاز و پیروکسن در الیوین بازالت ها، و پلاژیوکلاز و پیروکسن در بازالت ها هستند. این سنگ ها در نمودارهای تعیین سری ماگمایی در قلمرو سنگ های آلکالن قرار می گیرند. غنی شدگی از LREE و LILE و تهی شدگی از HREE به همراه نبود ناهنجاری منفی از Eu و HFSE و حضور ناهنجاری مثبت از Pb، Sr و Cs، ماهیت آلکالن ماگما و سرچشمه گرفتن آن از یک منبع گوشته غنی شده زیر لیتوسفر قاره ای را تایید می کند. این سنگ ها در نمودارهای پتروژنتیک و تعیین محیط تکتونوماگمایی، در جایگاه بازالت های پشت کمانی (BABB) قرار می گیرند که از ذوب بخشی تقریبا 10 درصدی یک منبع گوشته ای گارنت لرزولیتی غنی شده به وجود آمده اند. این جایگاه، حاکی از وجود یک محیط کششی پشت کمانی اولیه نابالغ در زمان الیگوسن- میوسن، در حوضه پشت کمان ماگمایی ارومیه- دختر، در بخش های وسیعی از ایران مرکزی است که با رسوب گذاری نهشته های قاره ای (سازند قرمز زیرین)، دریایی کم عمق (سازند قم) و قاره ای (سازند قرمز فوقانی) و ماگماتیسم آلکالن بازیک با منشا گوشته ای، همراه بوده است.