خردورزی در مبادی و غایات نظریه سیاسی توماس آکویناس

توماس آکویناس پس از آگوستین بانی اصلی کلام در جهان مسیحیت است که آموزه های وی در این حوزه، منبع اصلی حل و فصل مناقشات کلامی در میان کاتولیکهاست و قرنها فیلسوف و الهی دان رسمی مسیحیت کاتولیک بوده است؛ مواجهه وی با عقلانیت ابن رشدی و دلبستگی به مسیحیت از وی شخصیتی ساخته است که شناخت آن، می تواند امروزه پیرامون نسبت دین و عقل و سیاست پاسخگو باشد؛ گرچه در مقایسه با دوران مدرنیته اندیشه وی سنتی به شمار می آید، وی را باید از پیشگامان نهضت نوزایی اول اروپا و الهام بخش اندیشمندانی دانست که به ظهور عقلانیت مدرن یاری رساندند؛ به بیان دیگر، بهره گیری توماس از نظریه عقل ارسطو، وی را در توجیه برخی آموزه های مسیحی کامیاب می سازد؛ البته، این رویکرد به استفاده ابزاری از عقل محدود نمی شود و در مواجهه وی با دوگانگی های مسیحیت (از جمله عقل و ایمان/ جامعه معنوی و جامعه مدنی) وی را به جایی می رساند که نقشی، هرچند اندک، برای عقلانیت عرفی قائل شود؛ با این همه، علی رغم آنکه نقطه شروع نظریه عقل توماس کتاب «درباره نفس» ارسطوست، اما وی همت اصلی خود را در تدوین کلام مسیحی می گمارد و در اندک نوشته های سیاسی خود، تاکید بر عقل را فرع بر ایمان و وحی، اما مهم ارزیابی می کند و سرانجام، ساختار دوگانه جامعه از دیدگاه وی واقع گرا بودن و نگرش درجه دو به عقل در مقایسه با ابن رشد/ آکویناس را شرع گرا و ایمان گرا معرفی می کند، هرچند وی در پی هماهنگی عقل و وحی بود و سعادت را غایت جامعه سیاسی می شمرد و بر اهمیت عقل بر اخلاق فردی و سیاسی پای می فشرد. نوشتار حاضر به واکاوی خردورزی در دو حوزه مبادی (معرفت شناسی و وجودشناسی) و نیز غایات و اهداف جامعه سیاسی در نظریه سیاسی توماس می پردازد.