بررسی برخی متغیرهای مدیریتی در تغییر وضعیت مراتع در طرح های مرتعداری (استان های خراسان رضوی، کرمان، کرمانشاه، مازندران و آذربایجان غربی)

مراتع یکی از منابع عمده تولید علوفه در کشور بوده و علاوه بر اثراتی که در تولید محصولات دامی دارد، جمعیت قابل توجهی نیز از طریق اشتغال به حرفه دامداری وابسته به مراتع هستند. نظر به اینکه دولت مدیریت مراتع را از طریق تهیه و اجرای طرح های مرتعداری اعمال می کند، از این رو در این بررسی، با استفاده از تجزیه علیت اثرات مستقیم و غیرمستقیم متغیرهای مدیریتی بر روی تغییر در وضعیت، گرایش و بهبود تولید مرتع با انتخاب 3 طرح مرتع داری (به انتخاب و پیشنهاد اداره کل منابع طبیعی استان ها) در 3 سطح موفق، نیمه موفق و ناموفق در استان های کرمان، کرمانشاه، مازندران، خراسان رضوی و آذربایجان غربی مورد مطالعه قرار گرفت. متغیرهای مدیریتی یا متغیرهای علت شامل: دقت اطلاعات مرتع و دام، سازگاری پروژه ها با شرایط طبیعی و با شرایط بهره بردار، با نظام تامین بودجه و سازگاری پروژه ها با توانمندی نیروی انسانی، پیش بینی تعهدات سازمان اجرایی براساس قانون واگذاری حق بهره برداری سی ساله از مرتع، پیش بینی تعهدات بهره بردار براساس تعهد قرارداد مرتع داری در طرح، تناسب تقویم اجرای طرح با قرارداد منعقده فیمابین، مشخص بودن، فعال بودن و توجه به گزارش های ناظر طرح و متغیرهای معلول یا وابسته شامل تغییر در وضعیت، تغییر در گرایش و بهبود تولید مرتع بودند. بر اساس نتایج همبستگی رتبه ای با روش اسپیرمن متغیرهای تغییر در گرایش، تغییر در وضعیت و بهبود تولید مرتع همبستگی رتبه ای بالایی با همدیگر داشتند. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه علیت نیز متغیرهای دقت اطلاعات مرتع، سازگاری پروژه با توانمندی نیروی انسانی، پیش بینی تعهدات سازمان اجرایی، فعال بودن ناظر و پیش بینی تعهدات بهره بردار از عواملی بودند که در طرح های مرتع داری باعث بهبود گرایش، وضعیت و تولید مرتع شده اند و متغیر های سازگاری پروژه با نظام تامین بودجه، سازگاری پروژه با شرایط بهره بردار و تناسب تقویم اجرایی طرح بعلت تاثیر منفی بر بهبود گرایش، وضعیت و تولید مرتع باید در طرح ها بازنگری شده و عدم کارکرد آنها مورد ارزیابی قرار گیرد. همچنین پیشنهاد می گردد با توجه به تاثیر منفی این متغیرها در برنامه ریزی های آینده با حساسیت بیشتری مورد بررسی قرار بگیرند. دیگر متغیرها بطور مستقیم تاثیر مطلوب یا منفی نداشتند، اما بصورت غیرمستقیم بر بهبود وضعیت، گرایش و تولید مرتع موثر بودند.