درباره فناوری واژه گزینی انبوه در صنعت واژه گزینی

در «ضرورت تقویت زبان ملی»، فشرده استدلال ما در انتشارات فرهنگان از 15-16 سال پیش چنین بوده است:با تعریف واقع بینانه، ناوابستگی (یا «خودکفایی») عبارت است از: مصرف کننده صرف علم و فناوری دیگران نبودن، بلکه علم و فناوری نو و اصیل تولید کردن و علم و فناوری خود را، و محصولات آن را که کالا و خدمات است، با دیگران مبادله کردن. یعنی ناوابستگی در گرو تولید علم و فناوری است.
تولید علم و فناوری، غیر از پژوهش، تفکر خلاق می خواهد، و بالندگی تفکر خلاق علمی در مقیاس جامعه ممکن نیست مگر با حضور زبان علمی بالیده و بالنده، چرا که زبان نه تنها ظرف تفکر، بلکه همچنین ابزار تفکر است: انسان با زبان و در زبان می اندیشد، و هرچه زبان بالیده تر و با دیگر عناصر بوم فرهنگی سازگارتر، اندیشیدن هموارتر و بالنده تر و خلاق تر. پس پیشرفت زبان در حیطه علم و فناوری از لازمه های رسیدن به ناوابستگی و خوداتکایی است.
با این استدلال، واژه گزینی فقط فعالیتی در جهت تسهیل ارتباط در داخل جامعه مصرف کننده علم و فناوری نیست، بلکه واژه گزینی در واقع تولید ابزارهای تفکر (آن هم تفکر خلاق) است - تولیدی که نیاز به آن ده ها سال است مورد بحث است، و حجم مورد نیاز آن حدود یک دهه پیش توسط آقای دکتر رضا منصوری معادل 10 میلیون واژه برآورد شد، که حالا قاعدتا باید به چیزی بین 12 تا 15 میلیون رسیده باشد. آیا با سرعت تولید واژه در جهان برای مفاهیم تازه کشف شده، و در مقابل آن سرعت تولیدات واژه گزینی ما در ایران طی همین یک دهه، امیدی به چاره ساز بودن سازوکارهایی که در این مدت در پیش گرفته ایم هست؟ پاسخ بدیهی این است که خیر: ما نیاز به «تولید انبوه واژه» داریم. حال، چه کنیم؟
این مقاله پاسخی بسته بندی شده به این سوال نیست، بلکه سعی دارد این سوال کلی را پله پله به سوال هایی دیگر تجزیه کند. باشد که بتوان آنها را به صورت یک سامانه (سیستم)، یعنی «مجموعه ای از اجزا و روابطشان که با هم، نسبت به بیرون از خود، کاری را انجام می دهد یا می تواند انجام دهد» نگریست، تا مقدمه ای باشد برای حرکت به سمت یافتن پاسخ ها. پیشنهادهایی نیز در زمینه برخی از سوال ها عرضه خواهد شد...