جایگاه عدالت فضایی در نظام برنامه ریزی شهری ایران

عدالت مفهومی مناقشه برانگیز است. از این رو، صورت بندی های متفاوتی از آن تاکنون ارایه شده است. در صورت بندی های پیشین، عدالت اجتماعی به حالت توزیعی و جبرانی در شهر تقلیل یافته است و در صورت بندی های معاصر از عدالت اجتماعی به عنوان یک گفتمان انتقادی که هدفش حذف تبعیض، کاهش فقر، جدایی گزینی اجتماعی و سلطه است، یاد می شود. این چنین مفهوم سازی از عدالت فضایی در شهر، نیازمند شناخت بازیگران قدرت در عرصه های مختلف اجتماعی، سیاسی و تحلیل روابط قدرت، ساختارها و فرآیندهای برنامه ریزی است. رسیدن به این مهم، نیازمند بازتعریف بعضی از مفاهیم بنیادی شهر همانند فضای شهری، اصل مشارکت (توزیع قدرت)، اصل برابری (نبود تبعیض)، اصل تفاوت و آزادی است. پارادایم غالب نظام برنامه ریزی شهری ایران، پاردایم جامع- عقلانی است. این پارادایم، نگاه کالبد محور، آمرانه، فن سالارانه، تمرکزگرایانه، نخبه گرایانه و از بالا به پایین به شهر دارد. در این پارادایم فکری، جایگاهی برای اصولی همانند مشارکت سیاسی و اجتماعی شهروندان، آزادی، عدالت و تفاوت وجود ندارد. در این حالت عدالت فضایی، به حالت توزیعی و جبرانی در شهر تقلیل یافته و از طرح پرسش هایی که ساختاری و فرایندی بوده، باز می ماند. از این رو، برای رسیدن به برنامه ریزی شهری عدالت محور باید از سیاست های کالبد محور و فن سالارانه فاصله گرفته و به سمت سیاست های همه جانبه و مشارکت جویانه حرکت کرد و در آن به مدیریت محلی قدرت داد و در نهایت مطابق اصل آزادی، به بعد سیاسی شهر توجه بیشتر کرد تا ساکنین شهر حقوق خود را از طرح های توسعه شهری(بی عدالتی ها و نابرابری های آشکار) مطالبه نمایند.