اثر مصرف نیتروژن بر روی برخی شاخص های تحمل تنش کم آبی در جو بهاره

با توجه به نقش خشکی به عنوان مهمترین عامل محدود کننده محیطی برای محصولات کشاورزی و استفاده از نیتروژن به عنوان پر مصرف ترین عنصر غذایی در نظام زراعی، در این مطالعه به بررسی اثر مصرف نیتروژن بر روی برخی شاخص های تحمل تنش شامل تغییرات میزان کلروفیل کل، پروتئین کل، سطح برگ، فسفر و فعالیت آنزیم پراکسیداز تحت تنش کم آبی در جو بهاره پرداخته شد. آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال 1391 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی اجرا شد. تنش کم آبی در سه سطح35% (تنش شدید)، 60% (تنش متوسط) و 85% (شاهد) ظرفیت مزرعه ای با روش وزنی (تیمار های تنش کم آبی یک هفته بعد از مصرف اولین نوبت کود اعمال گردید) و نیتروژن به شکل اوره در سه سطح 40، 80 و 120 کیلو گرم در هکتار (با احتساب دو ملیون کیلوگرم وزن هر هکتار در خاک) بر روی ژنوتیپ EBYTW-11 جو بهاره اعمال گردید. نتایج نشان داد که با افزایش تنش کم آبی و تسریع پیری برگ ها میزان کلروفیل کل، پروتئین کل، فسفر، سطح برگ و عملکرد دانه کاهش پیدا کرد، در صورتی که میزان فعالیت آنزیم پراکسیداز افزایش یافت. تنش شدید (35% ظرفیت زراعی) نسبت به تنش ملایم (60% ظرفیت زراعی) و شاهد (85% ظرفیت زراعی) بیشترین تاثیر را بر این شاخص ها نشان داد، به طوری که کمترین میزان صفات (بجز آنزیم پراکسیداز) در تنش شدید مشاهده شد. کاربرد نیتروژن به طور معنی داری در تمام سطوح تنش کم آبی میزان تحمل را بهبود بخشید. عملکرد دانه طی تنش شدید و مصرف 40 کیلو گرم نیتروژن در هکتار نسبت به شاهد 66% کاهش یافت. مصرف نیتروژن طی تنش، کاهش شدید تری در مقایسه با شرایط بدون تنش نشان داد، به طوری که در تنش شدید، مصرف 120 کیلو گرم نیتروژن در هکتار موجب کاهش 69% عملکرد شد. بررسی همبستگی بین صفات مورد مطالعه نشان داد که بین عملکرد دانه و سطح برگ، درصد پروتئین، کلروفیل کل و فسفر همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد و بیشترین همبستگی عملکرد به فسفرr= 0.944*)) تعلق داشت. همبستگی بین میزان فعالیت آنزیم پراکسیداز و سایر صفات شامل درصد پروتئین، میزان فسفر، سطح برگ و کلروفیل کل منفی و معنی دار بود. به عبارت دیگر با کاهش میزان این صفات فعالیت آنزیم پراکسیداز در طی تنش کم آبی افزایش یافت. افزایش میزان تنش کم آبی باعث کاهش غلظت کلروفیل و سطح برگ شده و در نهایت منجر به کاهش عملکرد در گیاه می شود. یکی از آثار قابل مشاهده کاهش عملکرد در طی تنش کم آبی کاهش سطح برگ ها است. پیامد های فیزیکی و مولکولی مانند تجزیه کلروپلاست، کاهش فتوسنتز و شکستن پروتئین نیز به وقوع می پیوندد.