تاثیر گیاه پوششی و سیستم های مختلف خاک ورزی بر خصوصیات فیزیکی خاک و عملکرد سیب زمینی

روش های صحیح خاک ورزی و کاشت گیاهان پوششی از جمله مولفه های اساسی نظام کشاورزی پایدار هستند که نقش مهمی را در پایداری نظام های تولید محصولات کشاورزی ایفا می کنند. روش های خاک ورزی حداقل و بدون خاک ورزی که معمولا بیش از 30 درصد بقایای گیاهی را بر سطح خاک بجای می گذارند به منظور کاهش فرسایش خاک، بهبود خصوصیات فیزیکی و بیولوژیکی خاک، بهبود راندمان مصرف و افزایش نفوذ آب کاربرد دارند (10 و 15). بقایای گیاهان پوششی نسبت به شیوه های تولید پایدار به ویژه در سیستم های خاک ورزی حفاظتی مزایای بسیاری دارند (35). از جمله مزایای کشت گیاهان پوششی می توان به بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، حفظ رطوبت خاک، افزایش مواد آلی خاک، تعدیل درجه حرارت روزانه خاک، افزایش تنوع زیستی و در نهایت افزایش عملکرد محصولات زراعی اشاره کرد (14 و 37). این پژوهش با هدف، بررسی تاثیر سیستم های مختلف خاک ورزی و نوع گیاه پوششی بر خصوصیات خاک، عملکرد و اجزای عملکرد سیب زمینی، در سال زراعی 92-1391 در مزرعه پژوهشی دانشگاه بوعلی سینا مورد بررسی قرار گرفت.
آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار، اجرا شد. عامل اصلی شامل سه سیستم خاک ورزی (خاک ورزی متداول، خاک ورزی حداقل و بدون خاک ورزی) و گیاه پوششی به عنوان عامل فرعی در سه سطح (ماشک، جو و بدون گیاه پوششی (تیمار شاهد)) در کرت های فرعی، قرار گرفتند.
گیاه پوششی جو در زمان برگرداندن بقایای گیاهی به خاک ماده خشک بیشتری نسبت به ماشک تولید کرد به طوری که زیست توده جو 21/1 برابر زیست توده ماشک بود. نتایج نشان داد که بیشترین ماده آلی خاک (32/1 درصد) در سیستم بدون خاک ورزی و با کاشت گیاه پوششی ماشک، مشاهده شد. تیمارهای بدون خاک ورزی و خاک ورزی حداقل با میانیگن 75/11 درصد رطوبت وزنی، بیشترین رطوبت خاک را داشتند. گیاه پوششی باعث افزایش 26/6 درصدی رطوبت خاک نسبت به شاهد گردید. بیشترین تعداد ساقه در بوته و ارتفاع بوته از سیستم خاک ورزی متداول بدست آمد. تعداد ساقه در بوته، ارتفاع بوته و حداکثر شاخص سطح برگ در تیمار گیاه پوششی ماشک به ترتیب 76/24، 58/17 و 79/37 درصد، بیشتر از تیمار شاهد بودند. بیشترین تعداد غده (15/48 غده در مترمربع) در سیستم خاک ورزی متداول بدست آمد. کاشت گیاه پوششی توانست تعداد غده را 79/28 درصد نسبت به شاهد افزایش دهد. بیشترین عملکرد غده در تیمار خاک ورزی متداول با کاشت گیاه پوششی ماشک و جو به ترتیب به میزان 68/48 و 95/47 تن در هکتار مشاهده شد.
کاشت گیاهان پوششی موجب بهبود مواد آلی خاک، حفظ رطوبت خاک و افزایش عملکرد غده سیب زمینی به ویژه در سیستم های خاک ورزی حداقل شد.